Како Нордијците наоѓаат светлина во најтемните месеци и ја победуваат зимската меланхолија? Филип Здравески 15.12.2025 / 14:30 Живот И покрај фактот што со денови речиси и да нема дневна светлина, со периоди на многу ниски температури, луѓето што живеат во Северна Европа и над Арктичкиот круг научиле како ментално и физички да се справат со зимската „тага“, која за некои може да започне уште во октомври и да трае до април. Норвешкиот град Трумсе во зима Зимската краткоденица паѓа на 21 декември и го означува најкраткиот ден и најдолгата ноќ на северната хемисфера. Иако количината на дневна светлина потоа постепено се зголемува, зимата е сè уште далеку од завршена. Associated Press разговараше со експерти од Норвешка, Шведска и Финска за тоа како да се справите со зимската тага. Еве ги нивните совети за тоа како буквално и фигуративно да пронајдете малку светлина во текот на најтемните месеци од годината: Редовниот сон и социјалните контакти се клучни Д-р Тимо Партонен, истражувач во Финскиот институт за здравје и благосостојба, објаснува дека темната зима влијае на нашиот циркадијален ритам. Поради недостаток на дневна светлина, нашиот внатрешен биолошки часовник не може правилно да се ресетира и синхронизира, што го нарушува сонот. Во зима, честопати спиеме подолго, вели тој, но не се будиме одморени и заморот нè следи во текот на целиот ден. Партонен советува користење на т.н. „симулатор на зори“, или лесен будилник, кој постепено ја осветлува просторијата и го олеснува будењето. Покрај тоа, имаме тенденција почесто да се повлекуваме од општеството во текот на зимата. Стануваме пораздразливи, посклони кон расправии и генерално помалку склони кон дружење. Затоа е важно да се одржува контакт со луѓе, вели тој, бидејќи симптомите ретко се подобруваат во изолација. Бидејќи физичката активност е една од најефикасните стратегии против зимската потиштеност, предлага да го споделите тренингот со пријател, полесно е, а може да помогне и против зголемување на телесната тежина во зима, која обично изнесува помеѓу 2 и 5 килограми годишно, особено поради зголемената желба за јаглехидрати навечер. Светлосната терапија е сè почест совет Се проценува дека милиони луѓе ширум светот страдаат од сезонска депресија, позната и како сезонско афективно растројство (САД - Seasonal Affective Disorder). Симптомите најчесто се појавуваат наесен, а се смируваат напролет или налето. Постои и поблага форма, субсиндромска САД, како и летен тип на сезонска депресија, иако за неа помалку се знае. Научниците сè повеќе разбираат како специјализираните клетки во окото реагираат на синиот дел од светлосниот спектар и го претвораат во сигнали што влијаат на расположението и будноста. Сончевата светлина е богата со сина светлина, па кога овие клетки го апсорбираат овој дел од спектарот, центрите во мозокот одговорни за будноста стануваат поактивни, се чувствуваме побудни, па дури и посреќни. Истражувачката Кетлин Роклајн од Универзитетот во Питсбург испитала како луѓето со и без САД реагираат на сина светлина. Открила дека луѓето со САД се значително помалку чувствителни на неа, особено во текот на зимата, што укажува на можна причина за зимските промени во расположението. Во потешки случаи, неопходна е стручна помош и антидепресиви. Проф. Кристиан Бенедит од Универзитетот во Упсала препорачува светлосна терапија и за лица со САД и за оние со поблаги симптоми на зимска тага. Мрак во Данска „Тоа не е некоја судбина против која не можете ништо да направите. Постојат начини да се влијае на неа“, вели Бенедит. Утринската рутина со светлосна терапија, со употреба на уреди што емитуваат светлина до 20 пати посветла од редовното домашно осветлување, може да биде многу корисна и за луѓе со и за луѓе без дијагноза. Терапијата помага да се „започне“ циркадијалниот ритам и да се зголемат нивоата на серотонин, објаснува Бенедит. Истражувањата сугерираат користење светилка со интензитет од околу 10.000 лукса 30 минути секое утро. Цената на овие уреди се движи од 70 до 400 долари, но многу производи што се рекламираат во САД не се доволно силни за да бидат ефикасни. Некои осигурителни компании покриваат дел од трошоците доколку има дијагноза. Партонен советува да се користи и лесен будилник и терапевтска ламба во утринските часови. Универзитетот „Јеил“ состави список на препорачани производи, а невладината организација CET објави водич за потрошувачи за избор на вистинскиот уред. Позитивна перспектива како стратегија за преживување Не заборавајте го ниту менталниот пристап: важно е да ја прифатите зимата наместо да ја гледате како товар, вели Ида Солхоуг, професорка по психологија на Универзитетот во Трумсе, најсеверниот универзитет во светот. Негувањето позитивен став и развивањето благодарност за променливите годишни времиња е дел од традиционалниот норвешки поглед на животот, истакнува таа, и може да направи огромна разлика кога сонцето со месеци едвај го гледате. „Тоа е дел од културата“, вели Солхоуг. Таа, исто така, препорачува вклучување во активности, и во затворен простор и на отворено. Во затворен простор, препуштете се на „hygge“, дански и норвешки концепт за удобност: ќебе, филм, топла атмосфера. Зима во главниот град на Финска, Хелсинки Но, немојте да спиете цела зима. По филмот, излезете надвор со термос и направете „fika“, традиционална шведска пауза за кафе. Дури и кога е облачно, кратка прошетка на свеж воздух може да помогне. А ако сте храбри, пробајте ладна бања, популарна во нордиските земји. Солхoуг секоја недела се обидува да скокне во леденото море во близина на Трумсе, остров на 350 километри северно од Арктичкиот Круг. Вели дека ритуалот ја обновува за време на долгата зима. „Предизвикај се себеси да ја пронајдеш светлината во темнината“, вели таа. На крајот, како што многумина на север сакаат да кажат: не постои лошо време, само лоша облека. Финскиот претседател Александер Стаб, исто така, има свои совети за преживување на нордиската зима. Кога AP го праша како да се издржи студената сезона, тој даде многу специфичен одговор: „Влезете во ледена вода, па во сауна, па повторно во ледена вода, па повторно во сауна, па под туш и излезете. Така ќе издржите“, рече Стаб. Скандинавија зима Автор/Извор Ф.З. Прикажи во метро On