"Chili heeft gekozen voor verandering. Verandering die u al snel zult gaan merken." Het waren duidelijke woorden die José Antonio Kast vannacht sprak in zijn overwinningstoespraak na de presidentsverkiezingen in Chili. Het Zuid-Amerikaanse land koos voor zijn meest rechtse leider sinds dictator Augusto Pinochet. Kast wordt de volgende rechtse president in een regio waar links steeds minder te zeggen heeft. Dat rechts de wind in de zeilen heeft in Latijns-Amerika, heeft vooral te maken met prioriteit nummer één van de meeste kiezers in de regio: veiligheid. Straatbendes en drugssmokkelaars zijn er altijd geweest, maar met de macht van transnationale organisaties uit Brazilië, Venezuela, Colombia en Mexico is de georganiseerde misdaad dieper doorgedrongen dan ooit in het dagelijks leven in Latijns-Amerika. Verdwijningen, corruptie, afpersing en moord: in vrijwel ieder land wordt het leven van een groot deel van de bevolking beheerst door de misdaad. Door veranderde drugsroutes zijn de misdaadcijfers in voorheen veilige landen als Costa Rica en Ecuador omhooggeschoten. Ook Chili, dat bekendstond als het 'Zwitserland van Zuid-Amerika', is de dans niet ontsprongen. Leger inzetten en gevangenissen bouwen Veiligheid was dan ook het belangrijkste verkiezingsthema. Slechts een derde van de Chilenen loopt 's avonds met een veilig gevoel over straat, een veiligheidsperceptie waarmee het land volgens een onderzoek uit 2024 wereldwijd op de vijf na laatste plaats staat. Voor bijna twee derde van de Chilenen is criminaliteit de grootste zorg. Iets waar José Antonio Kast op inspeelde met de belofte het leger te zullen inzetten tegen criminelen en gevangenissen te bouwen. Hij heeft dat afgekeken van Nayib Bukele, de leider van El Salvador, die met een nietsontziende aanpak de criminaliteitscijfers in zijn land heeft verlaagd. Enkele weken terug had Kast nog een ontmoeting met de minister van Veiligheid van El Salvador. Migratie als mikpunt Een ander thema dat hoog op de agenda stond bij de Chilenen was migratie, wat ook gekoppeld kan worden aan hun gevoelens van onveiligheid. Een van de prominentste criminele organisaties die de afgelopen jaren zijn intrede heeft gedaan in Chili is de Tren de Aragua uit Venezuela. Rechtse politici als Kast verbinden de migratie in Chili rechtstreeks met de aanwezigheid van deze bende. De nieuwgekozen president van Chili zweert de ruim 300.000 ongedocumenteerde migranten in het land uit te laten zetten. Chili moet weer van Chilenen worden, zei Kast tijdens zijn campagne. De harde aanpak van criminaliteit die Kast belooft is een beproefd recept waarmee dit jaar alle rechtse kandidaten in Latijns-Amerika hun verkiezingen wonnen. Voor komend jaar lijkt hetzelfde te gaan gebeuren in Peru, Colombia en Costa Rica, waar inwoners de onveiligheid eveneens zat zijn. Het is de gemene deler van de ruk naar rechts: veiligheid heeft de hoogste prioriteit voor inwoners van de regio en rechtse kandidaten spreken met keiharde beloftes het meest aan. Geen probleem met autoritaire leiders Zelfs als die aanpak gepaard gaat met een afkalving van de democratie. Uit het jaarlijkse regionale onderzoek van Latinobarómetro bleek al dat met name jongere generaties geen probleem hebben met autoritaire leiders die hun problemen aanpakken. Nayib Bukele, die bezig is aan een ongrondwettelijke tweede termijn in El Salvador, is voor vele jongeren in de regio een voorbeeld. In Chili is de kans echter niet groot dat op dezelfde manier de democratie wordt afgebroken omdat die na de dictatuur van Pinochet dieper is verankerd. En hoewel Kast een uitgesproken bewonderaar is van diezelfde Pinochet, heeft hij geen meerderheid in het Chileense Congres. Hij zal moeten samenwerken met meer gematigde partijen om te kunnen regeren. De scherpe kantjes van Kast zullen er de komende vier jaar mogelijk af gaan, maar dat zelfs het gematigde Chili voor zo'n rechtse kandidaat heeft gekozen, is een signaal voor heel Latijns-Amerika: de rechtse golf in de regio is een feit.