شب یلدا در افسانه‌های کهن، زمان زایش دوباره خورشید و آغاز عقب‌نشینی تاریکی دانسته می‌شود؛ شبی که در آن انسان باستانی، بلندترین شب سال را نشانه‌ای از پایان سلطه تاریکی می‌دید. این روایت‌های اسطوره‌ای، بر پایه یک پدیده دقیق نجومی شکل گرفته‌اند؛ لحظه‌ای که خورشید در انقلاب زمستانی به جنوبی‌ترین موقعیت خود در آسمان می‌رسد و طول شب در نیم‌کره شمالی زمین به بیشترین مقدار سالانه می‌رسد.