Niets verraadt dat aan de Hauptstraße 4 in Gauersheim een politieke bijeenkomst plaatsvindt. Het voormalige restaurant heeft geen bord of logo, maar het beige pand is in handen van de AfD. De partij heeft in het West-Duitse dorp met 654 inwoners een eigen cultuurcentrum geopend. In Treffpunkt Nordpfalz worden lezingen, borrelavonden en feestjes gehouden. De partij heeft nu een handvol cultuurcentra. Het doel is om de komende tijd in ieder kiesdistrict een AfD-huiskamer te openen, vertelt AfD-kopstuk Sebastian Münzenmaier. "Wij bieden iets aan op het platteland waar weinig anders meer is." De door de veiligheidsdienst als rechtsextremistisch bestempelde partij verkiest eigen locaties boven het afhuren van een zaaltje. "Dat is lastig omdat men niet graag aan ons verhuurt. Nu hebben we zelf de controle." Met de centra wil de AfD een grotere volkspartij worden en het succes in de peilingen doorzetten. Landelijk wordt de partij net iets groter gepeild dan de CDU/CSU van bondskanselier Merz. In Oost-Duitsland haalt de AfD bijna 40 procent. Bij deelstaatverkiezingen in Saksen-Anhalt komend jaar is een absolute meerderheid niet ondenkbaar. Kerst beschermen Op een decemberdag is het pand in Gauersheim gevuld met tientallen AfD'ers. Buiten wordt gratis bratwurst uitgedeeld, binnen klinkt kerstmuziek. Het is de dag van een heuse AfD-kerstmarkt. In een hoek worden zelfgemaakte kerstcadeaus verkocht, waaronder een AfD-klok. "De blauwe AfD-kerstballen verkopen het best", zegt verkoper Henrico. Kort daarvoor heeft Münzenmaier een toespraak over het belang van Kerstmis gehouden. "Wij willen onze traditie beschermen zodat Europa over honderd jaar nog steeds Europees is." Het thema slaat aan bij de bezoekers, die vrezen voor het voortbestaan van Kerstmis. "In grote steden zijn kerstmarkten al te gevaarlijk", zegt Michael, die de schuld bij migratie legt. "De oude partijen willen onze cultuur kapot maken, want dat moeten ze van de EU en het grootkapitaal", zegt een andere bezoeker. Er zijn nauwelijks dorpelingen op de kerstmarkt. De bezoekers zijn vooral fervente AfD-aanhangers uit de regio. "Iedereen hier denkt zoals wij", zegt Nicole bij een glühwein. "In normale cafés kan je niet zeggen dat je AfD stemt, dus het is fijn dat deze plek er is." De Duits-Italiaanse Candida reisde 60 kilometer om hier mensen te leren kennen. "Ik heb twee vrienden verloren omdat ik AfD stem." Achterstelde regio's De cultuurcentra zijn een slimme zet van de AfD, zegt politicoloog Constantin Wurthmann van de Universiteit van Mannheim. "Aanhangers van extreme partijen ervaren politiek anders dan de achterban van gevestigde partijen. Het wordt meer beleefd als een levensstijl. Dan is het belangrijk een eigen ruimte te hebben." Zo'n recreatieruimte is laagdrempeliger dan een spreekuur in een lokaal partijkantoor, aldus Wurthmann. De partij zet in op achtergestelde regio's, met weinig voorzieningen. "Het West-Duitse platteland is best welvarend, maar de staat trekt zich meer terug. In Oost-Duitsland heeft dat bijgedragen aan de opkomst van de AfD. Nu lijkt dezelfde fout in het westen gemaakt te worden." De komst van het AfD-centrum in Gauersheim heeft burgemeester Rainer Schlesser overvallen. Hij weerspreekt dat de partij hiermee een sociale functie vervult. "Wij hebben zelf een kerstmarkt, meifeest en voetbalclub met eigen kantine. Het café is niet vaak open, maar vaker dan de AfD-bar." Het is vooral een politiek centrum, zegt hij. "En dat heeft Gauersheim niet nodig." Hij vreest voor de dreiging die uitgaat van het centrum. Op de Dag van Duitse Eenheid organiseerde Schlesser een 'burgerdialoog' over de opkomst van de AfD, waar aanhangers van de partij op afkwamen. Een opstootje volgde. Nu ligt er een aanklacht van de AfD tegen de burgemeester voor geweld. "Ze willen mij weg hebben. Dat is hun doel, zodat ze het dorp kunnen overnemen." Lessen Lokale bestuurders kunnen weinig doen tegen de AfD-centra. Het gaat immers om private grond. "We onderzoeken of er reden is om het te sluiten, als er regels of vergunningen worden overtreden", zegt Schlesser. Hij is strijdbaar, al vreest zijn gezin voor zijn veiligheid. Voor de zekerheid zit er een busje pepperspray in zijn jaszak. "Ik houd van dit dorp, ik geef niet op." AfD'er Münzenmaier wuift alle zorgen weg. "Het is propaganda dat hier extreemrechtse mensen rondlopen. Ik nodig de veiligheidsdienst van harte uit langs te komen." Andere partijen kunnen volgens politicoloog Wurthmann leren van de AfD. "Zij lijken vergeten hoe ze hun plannen moeten uitleggen. Dat kan de AfD zeer goed." Ook zou geïnvesteerd moeten worden in het versterken van lokale gemeenschappen. "Zodat mensen zulke AfD-centra niet nodig hebben."