Antik çağlardan beri bitkiler, insanların inanışında, gelenek ve göreneklerinde, mitolojik hikayelerde ve efsanelerde önemli bir rol oynamıştır. Tüm çağlarda bitkiler, insan yaşamının vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. Birçok medeniyet, bitkileri kutsal kabul edip, bitkilere anlam yüklemiştir. Mitoslarda bitkiler, tanrıların insana armağanıdır….. Antik çağlardan beri bitkiler, insan yaşamının vazgeçilmez bir unsuru olmuş. Geçmişten günümüze kadar bitkiler, mitolojik hikayelerde ve efsanelerde önemli bir rol oynamıştır. Antik döneme ait farklı kültürlerde bitkiler, çok değerli görülmüş ve bitkilere kutsal anlamlar yüklenmiş. Bitkiler, hastalıklara şifa, duygulara tercüman olmuş. İnsanın kültürel evrimindeki en önemli yol ayrımı, insanın bitkilerle ilişkisine bağlıdır. Cennet bahçesi, ilk insana verilmiş bir ödüldür. Buna karşın, insanın, cennet bahçesinden kopuşunu da, bir bitki getirecektir (Gezgin, 2022). İnsanların yerleşik yaşama geçmesi ve tarımı keşfetmesiyle birlikte, bitkiler birçok toplumda çok değerli görülmüştür. İnsanoğlu, bitkileri evcilleştirirken, beslendiği ve şifa bulduğu bitkileri değerli kılmıştır. Mitoslarda tarım, insana tanrılar tarafından öğretilen bir meziyettir. İnsanlara, tohumları birer armağan olarak dağıtan, onları ekip biçmeyi öğreten, ekin ve toprak tanrılarıdır. Farklı medeniyetlerde bitkiler, tanrının insanlığa sunmuş olduğu bir armağan gibi görülmüş ve pek çok inanışın merkezinde yer almıştır. Bitkiler, farklı medeniyetlerin inanışlarının ve bu doğrultuda, törenlerinin merkezine yerleşmiştir. Ormanların, ağaçların, tüm bitkilerin bir ruhu olduğuna inanılmış, tüm bu ruhlar kutsal kabul edilmiştir. Bu yazımda, farklı medeniyetlerin inanış ve kültüründe öneme sahip olan bazı bitkilerden bahsedeceğim. Erguvan Erguvan, ilkbaharda açan morumsu pembe çiçekleriyle, ilkbaharın müjdecisidir. Tanrıların, mitolojik kahramanların, kralların rengi olan erguvan, Batı ve Doğu Roma imparatorluk handanlarıyla, son zamanlarda da, İstanbul ile özdeşleşmiş bir bitkidir. Roma İmparatorluğu’nda, imparatorların çocukları, bu renkte olan odalarda doğup, yaşarlardı. Roma İmparatorluğu’nda erguvan rengi, toplumsal sınıf olarak da, anlam ifade ederdi. Bu rengi, sadece Roma İmparatorları kullanabilirdi. Roma’da sıradan insanların erguvan rengi giymeleri yasaktı. Fesleğen Türkiye’de fesleğen küçük ve güzel kokan yapraklarıyla, saksılarda, genellikle pencere önlerinde yetiştirilir. Antik Yunan’da fesleğen, güzel kokusu olmasına rağmen, talihsizlik ve kadersizliğin simgesiydi. Antik Yunan’da fesleğen, yas tutmanın göstergesiyken, Roma’da aşkı ifade eden bir bitkiydi. Antik çağda, fesleğen, hekimler arasında tartışmalara neden olmuş. Antik çağın ünlü yemek kitabı yazarı Apicius, fesleğeni birçok tarifte kullanarak, bitki hakkındaki kötü düşünceleri tersine çevirmiş. Gelincik Kırlarda yetişen bu kırmızı çiçeği bilmeyen yoktur. Efsaneye göre gelincikler, uyku tanrısı Hypnos tarafından, uyku ilacı olabilmesi için yaratılmış. Ayrıca gelincik, bereket tanrıçası Demeter’in de, kutsal çiçeği kabul edilmiş. Tanrıça Demeter çoğunlukla, başında veya elinde gelincik çiçekleriyle tasvir edilir. Birinci Dünya Savaşı’nın yaşandığı Belçika ve Kuzey Fransa’da gelincikler, yaşanan büyük kayıpları sembolize eden çiçek olmuş. Ihlamur Büyüleyici çiçeklerinin kokusuyla sevilen Ihlamur ağacı, geçmişten günümüze kadar, şifa bulabilmek amacıyla insanlar tarafından kullanılmıştır. Antik çağlarda, Ihlamur ağacının kabuklarından tablet yapılıyor ve bu ağaç, kehanet ağacı olarak biliniyordu. Ihlamurlar, Germen ve Slav halkları için de, çok değerli görülen bir ağaçtır. Germenler, Ihlamuru “aşıklar ağacı” olarak adlandırır. O dönemde insanlar, Ihlamurun altında toplanıp, dans edip, eğleniyordu. Papatyagiller Papatyalar, güzel görüntüleri ile baharı müjdeleyen çiçekler. Papatyagiller, Dünya genelinde 1911 cins ve 32913 türle temsil edilen geniş bir bitki ailesidir. Yunan mitolojisinde papatyalar, saflık, masumiyet ve adaletin tanrıçası Astraia tarafından yaratılmıştır. Tarih boyunca papatyalar, Avrupa’da çeşitli isimlerle anılmıştır. Mary’nin çiçeği,küçük Paskalya çiçeği, Yıldız çiçeği, titreyen yıldız, sevgi ölçüsü gibi. Günümüzde bile, genç aşıkların, çiçeklerle oynadığı oyunlarda, papatyalar sıklıkla kullanılır. Papatyalar farklı toplumlar tarafından,  şifa bulabilmek amacıyla da kullanılmıştır. Romalı ünlü doğa bilimciler, papatyaların, sinirleri yatıştırdığını, mide rahatsızlıklarını giderdiğini, karaciğer ve böbrek hastalıklarına iyi geldiğini söyler. Söğüt Türklerde olduğu gibi Japon kültüründe de söğüt, baharın müjdecisidir. Yeşil yapraklarıyla söğüt, yeni bir hayatın sembolüdür. Antik çağda insanlar, şifa bulabilmek amacıyla söğüt ağacından faydalanmıştır. Antik çağın aspirini olarak kabul edilen ağaç, üç bin yılı aşın süredir, ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak kullanılmıştır. Tıbbın babası olarak anılan Hippokrates, söğüt ağacının kabuğunun etkilerini anlatmış, içeriğinde bulunan acı maddenin ağrı kesici ve ateş düşürücü etkilerinden bahsetmiştir. Yaşantımızın vazgeçilmez unsuru olan bitkiler, farklı medeniyetlerde farklı anlamlara sahip olmuştur. Bitkiler, kimi zaman hastalıklara şifa olmuş, kimi zaman mitoslara ve efsanelere konu olmuş. Bazı bitkiler, gösterişli çiçekleriyle baharı müjdelerken, bazı bitkiler kederin ve yasın sembolü olmuş. İnsan var olduğundan beri bitkiler, yaşantımızın vazgeçilmez parçası. Belki bitkilere yükleyeceğimiz anlamlar da, zamanla değişecek ama bitkiler, biz var olduğumuz sürece, farklı anlam ve ifadelerle var olmaya devam edecek. Kaynakça: Cömert, Özgül ve Sinan Cömert (2025), Dünya Mitolojilerinde Bitkiler, Mundi: Istanbul. Gezgin, Deniz (2022), Bitki Mitosları,  Pinhan (4.basım 2022): Istanbul. Largo, Micael (2023), Bitkilerin Gizli Dünyası, (Çevirmen: Seda Özdemir, 5.baskı 2023): Istanbul. *Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. dünya MİTOLOJİ bitki Dr. Elif Dikmen Diriöz, Independent Türkçe için yazdı Dr. Elif Dikmen Diriöz Perşembe, Aralık 18, 2025 - 10:30 Main image:

Fotoğraf: Pexels