Η γρίπη των πτηνών αποτελεί εδώ και χρόνια μια από τις μεγαλύτερες πηγές ανησυχίας των επιδημιολόγων ανά την υφήλιο. Αν και μέχρι σήμερα οι ανθρώπινες λοιμώξεις από τον ιό H5N1 της γρίπης των πτηνών παραμένουν σπάνιες , η άνευ προηγουμένου εξάπλωση του ιού σε πτηνοτροφικές μονάδες και άγρια ζώα ανά την υφήλιο έχει επαναφέρει στο προσκήνιο το ερώτημα του τι θα συμβεί αν ο ιός μεταλλαχθεί και αρχίσει να μεταδίδεται αποτελεσματικά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Νέα μοντελοποίηση από Ινδούς επιστήμονες επιχειρεί να δώσει μια ανησυχητικά σαφή απάντηση. Σύμφωνα με τα ευρήματά της μελέτης τους , που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «ΒMC Public Health» , οι Αρχές θα έχουν στη διάθεσή τους ένα εξαιρετικά στενό χρονικό περιθώριο μόλις δύο ημερών για να αποτρέψουν μια ανεξέλεγκτη πανδημία . Ένας ιός με υψηλή θνησιμότητα και αυξανόμενη παρουσία Ο H5N1 κυκλοφορεί εδώ και δεκαετίες, κυρίως στη νότια και τη νοτιοανατολική Ασία . Από το 2003 έως το καλοκαίρι του 2025, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει καταγράψει 990 επιβεβαιωμένα ανθρώπινα κρούσματα γρίπης των πτηνών σε 25 χώρες, με 475 θανάτους, δηλαδή ένα ποσοστό θνησιμότητας που αγγίζει σχεδόν το 48%, όπως μεταδίδει το BBC. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, η εικόνα έχει αλλάξει. Στις ΗΠΑ, ο ιός έχει πλήξει πάνω από 180 εκατομμύρια πτηνά, έχει περάσει σε περισσότερα από 1.000 κοπάδια γαλακτοπαραγωγών βοοειδών και έχει μολύνει δεκάδες ανθρώπους , κυρίως εργάτες σε κτηνοτροφικές μονάδες και αγροκτήματα. Παράλληλα, έχουν καταγραφεί κρούσματα γρίπης των πτηνών σε άγρια θηλαστικά, από τίγρεις έως αρκούδες , γεγονός που εντείνει τις ανησυχίες για την προσαρμοστικότητα του ιού. Μολονότι ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό παραμένει χαμηλός, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι μια γενετική μετάλλαξη που θα διευκόλυνε τη μετάδοση μεταξύ ανθρώπων θα μπορούσε να μετατρέψει τον H5N1 σε υποψήφιο ιό πανδημίας. Προσομοίωση μιας κρίσης πριν αυτή ξεσπάσει Αυτό το σενάριο επιχείρησαν να «παίξουν» σε υπολογιστή οι ερευνητές Φίλιπ Τσέριεν και Γκαουτάμ Μένον από το Πανεπιστήμιο Ashoka στην Ινδία. Χρησιμοποιώντας την πλατφόρμα BharatSim - ένα ανοιχτού κώδικα εργαλείο που αναπτύχθηκε αρχικά για την Covid-19 - δημιούργησαν ένα ρεαλιστικό μοντέλο εξάπλωσης της γρίπης των πτηνών σε ανθρώπινο πληθυσμό. Η μελέτη βασίστηκε σε μια συνθετική κοινότητα 9.667 κατοίκων στην περιοχή Ναμακάλ, την «καρδιά» της ινδικής πτηνοτροφίας, με περισσότερες από 1.600 φάρμες και δεκάδες εκατομμύρια κοτόπουλα. Στο μοντέλο, ο ιός περνά από μολυσμένα πτηνά σε ανθρώπους που εργάζονται σε φάρμες ή αγορές και στη συνέχεια εξαπλώνεται μέσω νοικοκυριών, σχολείων και χώρων εργασίας.Η προσομοίωση παρακολουθεί την αλυσίδα μετάδοσης από τους «πρωτογενείς» μολυσμένους (άμεση επαφή με πτηνά), στους «δευτερογενείς» (μέλη οικογένειας και στενές επαφές) και, τελικά, στους «τριτογενείς» (ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον). Το σημείο καμπής: Ό ταν τα κρούσματα της γρίπης των πτηνών φτάσουν τα δύο σε νοικοκυριό Το πιο ανησυχητικό εύρημα της μελέτης είναι το πόσο γρήγορα κλείνει το παράθυρο παρέμβασης των Αρχών. Σύμφωνα με το μοντέλο, αν οι Αρχές επιβάλουν καραντίνα στα νοικοκυριά των στενών επαφών όταν τα κρούσματα είναι μόλις δύο, η επιδημία σχεδόν βέβαια μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο. Αν όμως τα κρούσματα φτάσουν τα 10, η πιθανότητα ο ιός να έχει ήδη διαφύγει στην κοινότητα είναι συντριπτική. Από εκείνο το σημείο και μετά, η πορεία της επιδημίας της γρίπης των πτηνών μοιάζει σχεδόν ίδια με ένα σενάριο χωρίς καμία έγκαιρη παρέμβαση. Ο λόγος είναι απλός: με δεδομένο ότι οι άνθρωποι μετακινούνται μεταξύ σπιτιού, εργασίας και σχολείου περίπου κάθε 12 ώρες, ο ιός μπορεί να περάσει από τις στενές επαφές στην ευρύτερη κοινότητα μέσα σε μόλις δύο ημέρες. Ποια μέτρα φρενάρουν τη γρίπη των πτηνών και ποια όχι Οι ερευνητές δοκίμασαν διάφορα μέτρα αντιμετώπισης μιας επιδημίας της γρίπης των πτηνών Θανάτωση πτηνών : Αποτελεσματική μόνο αν εφαρμοστεί πολύ νωρίς, πριν καν μολυνθεί άνθρωπος. Καθυστερήσεις άνω των 10 ημερών αυξάνουν δραματικά τον κίνδυνο διάχυσης. Καραντίνα και απομόνωση: Το πιο αποτελεσματικό μέτρο για τον έλεγχο της ανθρώπινης μετάδοσης, αλλά μόνο αν εφαρμοστεί εξαιρετικά νωρίς. Στοχευμένος εμβολιασμός: Αυξάνει το «κατώφλι» μετάδοσης, αλλά δεν αρκεί από μόνος του για να αποτρέψει τη διασπορά εντός των νοικοκυριών. Υπάρχει, ωστόσο, ένα παράδοξο: αν η καραντίνα εφαρμοστεί πολύ νωρίς και διαρκέσει, μπορεί να αυξήσει τη μετάδοση μέσα στα σπίτια. Αν εφαρμοστεί αργά, είναι πρακτικά άχρηστη. Αβεβαιότητες και ρεαλιστικές προσδοκίες Όπως σημειώνουν και ανεξάρτητοι ειδικοί, το μοντέλο βασίζεται σε υποθέσεις. Δεν λαμβάνει υπόψη πολλαπλές ταυτόχρονες εστίες από μεταναστευτικά πτηνά ούτε αλλαγές συμπεριφοράς, όπως η χρήση μάσκας. Επιπλέον, δεν είναι όλοι οι μολυσμένοι εξίσου μεταδοτικοί - ένα φαινόμενο που θυμίζει τους «υπερμεταδότες» της Covid-19. Παρά ταύτα, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μια πανδημία της γρίπης των πτηνών θα έμοιαζε περισσότερο με τη γρίπη H1N1 του 2009 παρά με την Covid-19, καθώς υπάρχουν ήδη αντιιικά φάρμακα και υποψήφια εμβόλια. Ο πραγματικός κίνδυνος, όμως, είναι η πιθανή ανάμειξη του H5N1 με εποχικούς ιούς της γρίπης, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε απρόβλεπτες και χαοτικές επιδημίες. Το μάθημα για τις Αρχές Το βασικό μήνυμα της έρευνας είναι σαφές: σε μια πιθανή μετάβαση της γρίπης των πτηνών στον άνθρωπο, ο χρόνος δεν μετριέται σε εβδομάδες, αλλά σε ώρες και ημέρες. Η έγκαιρη ανίχνευση, η ταχεία επιβολή στοχευμένων μέτρων και η ευελιξία στη λήψη αποφάσεων μπορεί να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα σε ένα τοπικό ξέσπασμα και σε μια νέα παγκόσμια πανδημία. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, η δυνατότητα να «τρέχουν» τέτοιες προσομοιώσεις σε πραγματικό χρόνο ίσως αποδειχθεί ένα από τα πιο πολύτιμα εργαλεία δημόσιας υγείας πριν κλείσει οριστικά το κρίσιμο παράθυρο των δύο 24ωρων. Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr