Güncel haberlere bakıldığında “ABD, Venezuela açıklarında 3. gölge filo tankerine el koydu” şeklinde bilgiler var. X’ten haber, 22.12.2025 Gölge filo ne demek? Uluslararası hukuk bu konuya nasıl bakar? Buna bakacağız. Asıl konu ise denizlerde gerçekleşen bir ticaret, enerji ve yaptırımlar savaşıdır. Karmaşık bir durum! Gri alanda cereyan eden ve askeri yöntemlerin, askeri güçlerin kullanıldığı operasyonel müdahaleler. Bu konu modern bir korsanlık konusu gibi!.. Gölge Filo Ne Demek? Gölge filo (shadow fleet), genellikle Rusya, İran veya Venezuela gibi yaptırımlara tabi ülkelerin petrol ve petrol ürünlerini uluslararası kısıtlamaları aşarak taşımak için kullandığı tanker filosunu ifade eder. Bu filo, şu özelliklerle tanımlanır: Eski, genellikle 15-20 yıldan yaşlı tankerlerden oluşur. Mülkiyet yapıları belirsiz veya gizli (anonim şirketler üzerinden yönetilir). Bayraklar sık değiştirilir (bayrak kolaylığı sağlayan ülkeler tercih edilir, örneğin Panama, Liberya, Gabon). Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS) sıkça kapatılır veya konum spoofing (yanıltma) yapılır. Batı sigorta şirketleri yerine alternatif sigortalar kullanılır. Amaç, G7 ve AB’nin Rus petrolüne uyguladığı fiyat tavanı (price cap) gibi yaptırımları delmektir. Bu kavram, özellikle Rusya’nın 2022 Ukrayna işgali sonrası Batı yaptırımlarına yanıt olarak büyümüştür. Tahminlere göre, yüzlerce (bazı kaynaklarda 600-1000+) tanker bu filoda yer alır ve Rus petrol ihracatının büyük kısmını taşır. Benzer filolar İran ve Venezuela için de kullanılır. Tehlikeleri: Çevre riski (eski gemiler nedeniyle sızıntı/kaza olasılığı yüksek), deniz güvenliği tehditleri ve yaptırımların etkinliğini azaltması. Tankerlere Saldırı Konusunun Uluslararası Hukuktaki Yeri Tankerlere (özellikle gölge filo tankerlerine) yönelik saldırılar, bağlama göre farklı uluslararası hukuk kurallarıyla değerlendirilir. Temel ayrım: Barış zamanı mı yoksa silahlı çatışma mı olduğu. 1. Barış Zamanı (Genel Deniz Hukuku - UNCLOS ve Denizde Çatışmayı Önleme Kuralları) Açık denizlerde (high seas) ticari gemilere saldırı korsanlık (piracy) olarak nitelendirilebilir ve yasaktır (UNCLOS Madde 101). Seyrüsefer özgürlüğü (freedom of navigation) korunur; devletler ancak belirli istisnalarda (örneğin yaptırımların uygulanması için mahkeme kararıyla) müdahale edebilir. Örnek: Husilerin Kızıldeniz’deki saldırıları (İsrail bağlantılı gemilere yönelik) uluslararası toplum tarafından kınanmış, BMGK kararlarıyla durdurulması çağrısı yapılmış ve savaş suçu potansiyeli taşıdığı belirtilmiştir (HRW raporları). Bu saldırılar sivil gemilere yönelik ayrım gözetmeme nedeniyle uluslararası insancıl hukukun ihlali sayılır. 2. Silahlı Çatışma Zamanı (Uluslararası İnsancıl Hukuk ve Deniz Savaşı Hukuku) Rusya-Ukrayna savaşı bağlamında (uluslararası silahlı çatışma), Ukrayna’nın gölge filo tankerlerine saldırıları (Karadeniz, Akdeniz örnekleri) tartışmalıdır. Ukrayna tarafı: Bu tankerler Rus savaş ekonomisine katkı sağlar (petrol geliri savaş finansmanı için kullanılır), dolayısıyla meşru askeri hedef (military objective) sayılır. San Remo Manual ve Cenevre Sözleşmeleri Ek Protokol I’e göre, askeri çabaya etkili katkı sağlayan sivil nesneler hedef olabilir. Karşı görüş: Ticari tankerler genellikle sivil statüdedir; saldırı için kesin askeri katkı kanıtı gerekir. Mürettebat sivil olduğundan, ayrım ilkesi (distinction) ve orantılılık (proportionality) ihlal edilebilir. ITF gibi örgütler, denizcilerin savaş hedefi olamayacağını vurgular. Uygulama: Ukrayna saldırıları (drone ile vurma) genellikle boş tankerlere yönelik olduğundan can kaybı az, ancak potansiyel savaş suçu riski taşır. Rusya bunları “korsanlık” olarak nitelendirir. Genel olarak: Sivil gemilere ayrım gözetmeden saldırı savaş suçu olabilir. Yaptırımları delmek suç olsa da, bu tek başına saldırı meşruiyeti vermez; silahlı çatışma kuralları geçerlidir. Devletler (örneğin ABD’nin Venezuela tankerlerine müdahalesi) yaptırımları uygulama adına ele geçirme yapabilir, ancak bu da tartışmalıdır (korsanlık iddiaları). Bu konu “gri alanda” kalır; uluslararası mahkemelerde (örneğin ICC) değerlendirilebilir, ancak devlet uygulamaları ve siyasi bağlam belirleyicidir. Sonuç Gri alanlar her şekilde güç mücadelesi içinde tercih edilen yerler. Küresel ticaret ve yaptırımlar konusu da dikkate değer. Rusya, Çin, İran, Venezuela gibi örneklerin gündemde olma sebebi ise enerji. Hepsini toplarsak dünya denizlerinde bir tür savaş oluyor. Özel askeri operasyonlar yapılıyor, bazen de deniz ve hava dronları kullanılıyor. Müdahaleler devlet makamlarınca operasyon merkezlerinden takip ediliyor. Liderler bunlarla ilgili beyanatlar veriyorlar. Buna ister korsanlık deyin ister başka bir isim takın, sonuçta güç mücadelesi sürüyor. *Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. gölge filo gri alan korsanlık Gürsel Tokmakoğlu, Independent Türkçe için yazdı Gürsel Tokmakoğlu Pazartesi, Aralık 22, 2025 - 08:45 Main image:

Fotoğraf: AA