Под плаштот на евроинтеграциите, модернизацијата и наводната демократизација, политичката партија Демократска унија за интеграција (ДУИ) на својот конгрес испорача барања што не се сведуваат само на програмски насоки или политички декларации, туку претставуваат барања за суштински системски редефинирања на македонската држава и нејзиниот уставен поредок. Овие барања, иако формално обвиени во звучни термини како „унитарност“, „европски вредности“ и „демократски стандарди“, во суштина се маска што прикрива длабоки и радикални интервенции во институционалната архитектура на државата. Зад реториката на европеизација и модернизација се крие процес што не само што задира во основните принципи на Уставот туку и го менува карактерот на државата како политичка и правна заедница. Наместо да се зајакне унитарниот концепт и да се обезбеди функционален институционален систем, се предлагаат механизми што ја делат државата по етнички линии, создавајќи двоен легитимитет и двојна зависност на секоја одлука, анализира Далибор Станковиќ за НОВА МАКЕДОНИЈА . Добро е што ДУИ ја истакнува унитарноста како еден од четирите столба на својата програма, претставувајќи ја како темелна вредност што треба да ги гарантира стабилноста и функционалноста на државата. Но, ѓаволот е во деталите! Имено, парадоксално, партијата ДУИ истовремено бара владата да се избира со двојно, Бадентерово мнозинство – одделно кај Македонците и кај Албанците. Оваа позиција е суштински противречна: унитарноста, по својата природа, подразбира единствена државна волја, интегрирана институционална структура и еднакви правила за сите граѓани, без оглед на етничката или политичката припадност. Со воведување двојно мнозинство се создава механизам што ја разградува унитарноста и ја заменува со етничка сегментација: се создава двоен легитимитет, кој ја дели државата на два блока и ја условува секоја одлука со етничка согласност, се институционализира етничката поделба, наместо да се надминува преку интеграција и заеднички институции, и се руши принципот на еднаквост на граѓаните, бидејќи нивните права и политичко учество стануваат зависни од етничкиот клуч, а не од индивидуални и колективни граѓански рамноправности. Ова е не само контрадикторно туку е и опасно: не може да се зборува за унитарна држава, а истовремено да се бара механизам што ја дели државата по етнички линии. Унитарноста во таков контекст станува празна реторика, празна реторичка обланда за прикривање на суштинската намера – редефинирање на државата во насока на двоен систем на легитимитет и постојана етничка блокада. Ваквиот модел не создава стабилност, туку ја поткопува. Наместо да се гради функционална држава со еднаков третман од страна на институциите – за сите, се предлага систем што ја условува секоја одлука со етнички баланс, што неминовно води кон сегрегација, политичка нестабилност, институционални кризи и парализа на процесите. Унитарноста, наместо да биде гаранција за државна кохезија, се претвора во параван зад кој се крие процес на системска дезинтеграција. А особено алармантно и загрижувачко е барањето одлуките на Уставниот суд да не бидат валидни доколку не се донесат со двојно, етнички условено мнозинство. Со ваква поставеност, уставноста на законите – која претставува темел на правната држава и гаранција за владеење на правото – би зависела не од правна аргументација и уставни принципи, туку од етнички баланс и политички калкулации. Оваа идеја ја претвора највисоката судска институција, чија задача е да биде чувар на Уставот и арбитер на правото, во инструмент на политички договори и етнички преговори. Наместо да се заснова на правна логика и независност, секоја одлука би станала заложник на етнички интереси и партиски притисоци. Како последица од ваквиот модел – судот би престанал да биде арбитер на правото и би се претворил во арена за политички надмудрувања, каде што правото е подредено на етнички услови, се укинува принципот на независност на судството, кој е еден од основните европски критериуми и предуслов за владеење на правото. Без независност, судството ги губи својата суштина и кредибилитет и се создава опасност од блокади и правна несигурност, бидејќи секоја одлука може да биде оспорена или блокирана по етнички клуч, што води кон парализа на институциите и губење на довербата на граѓаните во правниот систем. Ова не е само техничка промена во начинот на гласање туку суштински удар врз уставниот поредок. Со ваквиот механизам се еродира правната држава, се поткопува авторитетот на Уставниот суд и се создава системска нестабилност. Наместо да биде гарант на правото и заштитник на граѓаните од злоупотреби, Судот би станал политички инструмент, зависен од етнички договори и партиски интереси. Таквата трансформација претставува директна ерозија на државните институции и ја доведува во прашање самата идеја за унитарна и функционална држава. Наместо да се градат правна сигурност и доверба во институциите, се создава атмосфера на постојана неизвесност, каде што правото е условено и релативизирано. Барањето за враќање процент од данокот во општината каде што е наплатен, на прв поглед може да изгледа како позитивен чекор кон децентрализација и приближување на финансиската моќ до граѓаните. На првично ниво, тоа се претставува како начин општините да добијат повеќе ресурси за да ги задоволат локалните потреби и да станат поавтономни во своето управување. Но, зад оваа реторика се крие суштински проблем: ваквиот модел е рецепт за финансиска фрагментација и економска нерамнотежа, кој ја поткопува стабилноста на државата. Државата би се распарчила на финансиски острови, секој со сопствени интереси и приоритети. Наместо да постојат единствена економска политика и координиран развој, би се создавале паралелни светови – богати општини со напредна инфраструктура и сиромашни општини со минимални услуги. Оваа визија не е европски модел на децентрализација. Европските стандарди подразбираат рамномерна распределба на средствата, солидарност меѓу регионите и механизми за ублажување на економските разлики. Она што се предлага е опасна игра со економската стабилност на државата, која може да доведе до длабоки социјални поделби, регионални конфликти и слабеење на централната власт. Наместо да се гради функционален систем што ќе обезбеди еднакви услови за сите граѓани, се предлага модел што ја поткопува државната кохезија и ја претвора економијата во поле на постојана нерамнотежа. Тоа е пат кон дезинтеграција, а не кон модерна и праведна децентрализација. Барањата на ДУИ не се само политички декларации, тие претставуваат длабоки системски интервенции што суштински ги менуваат природата и идентитетот на државата. Под реториката на евроинтеграции, модернизација и унитарност се крие процес на конституционално редефинирање, кој не води кон зајакнување на институциите, туку кон нивна ерозија и постепено распарчување. Со вакви барања, унитарноста станува само празна обланда – реторички параван за прикривање деструктивни намери. Наместо вистинска интеграција и градење функционална држава, се нуди системска дезинтеграција, која ја поткопува стабилноста, ја еродира довербата во институциите и ја доведува во прашање иднината на државата како единствена и кохезивна заедница. Далибор Станковиќ за НОВА МАКЕДОНИЈА