Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 6 Şubat 2023 günü saatler 04.17’yi gösterdiğinde bitmek bilmeyen bir kâbus 11 ilde yaşayanların gecesine çökmüştü. Günün aydınlanmasıyla kâbusun ne denli korkunç olduğu daha da net görülüyordu. Üstelik yaşanacak tek felaket 04.17’deki değildi. Yalnızca 9 saat sonra ilki kadar kötü bir sarsıntı daha bölgede yaşayanları vurmuştu. 54 bine yakın insanın hayatını kaybetmesiyle sonuçlanacak Kahramanmaraş üst merkezli 2 büyük deprem, yerin 5 kilometre derininde başlamıştı. Üzerinden günler geçiyor 3 yıla yakın süre yaşanacak artçılar her gün o anları yeniden hatırlatıyordu. Ne yazık ki pek çok depremzede günlerce enkaz altında kurtarılmayı beklemiş, tüm molozların kaldırılması aylar sürmüştü. Yaşanan felaket çok büyüktü. Ölümlerin tek sebebi ise enkazda yara almak olmayabilirdi. Uzun süre enkaz altında kalan kişilerin vücudu ve organları artık işlevlerini tam anlamıyla yerine getiremezdi. Yani bu bir ‘zamanla yarıştı.’ Ucunda yaşam olan… Bu felaketlerde ölen hayvan sayısına ilişkin net bilgi olmasa da etkilenen hayvan sayısının yaklaşık 11 milyon olduğu ifade ediliyor. Onlardan biri olan ve Meksika’dan Türkiye’ye insan hayatı kurtarmak için gelen ‘Proteo’ isimli kahraman köpek, çalıştığı enkazda ani bir çökme sonucu hayata veda etmişti. Adını yaşatmak için Meksika’ya tıpkı Proteo gibi bir Alman Kurdu hediye edilmişti. İsmi pek çok yerde yaşatılan patili kahramanın, yine adıyla ‘yaşatacak’ bir buluş da üniversite öğrencisi Arif Bayır tarafından yapılmıştı. Enkaz altını kamera ve mikrofon olmadan görebilen, canlıları tespit eden bir cihaz icat eden Bayır, ‘Proteo Pack’ ismini verdiği buluşunu Milliyet.com.tr ’ye anlattı. MALİYETİ 55 İLA 100 BİN LİRA! ENKAZ ALTINI GÖRÜYOR: KAMERA VE MİKROFON YOK İngiliz Yazar Jeanette Winterson, “Neyi tehlikeye attığın neye değer verdiğini gösterir” sözüyle pek çok afette zarar gören değerlerin tehlikede olduğunu anlatıyordu. Yani depremde tehlikeye atılan gerçekten insan hayatıysa değeri yaşamanın değeri unutulmuş muydu? Üniversite öğrencisi Arif Bayır için bu, her şeyden daha değerliydi. Öyle ki enkaza mahkûmsak kurtarılmaya muhtacız. Peki enkaz altında neyin nerede olduğu bilinmezken bir insanı bulmak ne kadar kolay olabilir ki? Pek çok teknolojik donanıma sahip araçlarla bile bu, aşılması zor bir sorunken Arif Bayır’ın ismini ‘Proteo Pack’ verdiği cihaz, kamera ya da mikrofon kullanmadan bunu başarabiliyor. Üstelik 55 ila 100 bin liraya mal olan bu cihaz enkaz altındaki kişinin canlılık ihtimalini de ölçebiliyor. Peki ama nasıl? Alıntı Metni İNSAN OLDUĞUNU DEĞİL, ‘CANLI’ İNSAN OLDUĞUNU GÖRÜYOR! Büyük depremlerde enkaz altındaki depremzedeleri kurtarmak için zamanla yarışılıyor. Bu süreçte ne yazık ki ölümler yaşanıyor ve depremden etkilenen kişiler uzun saatlerde mucizeler yaşıyordu. Tam da bu zamanla yarış, Arif Bayır’ın hayat kurtaran sistemine ilham olmuştu. Mekatronik Mühendisliği son sınıf öğrencisi Arif Bayır, “Bu proje doğrudan duygusal bir kırılma noktasından doğdu. 6 Şubat Kahramanmaraş depreminde 296. saatte hâlâ canlı çıkarılan iki kişi oldu. O haberi gördüğümde kendime şunu sordum: ‘Eğer daha erken bulunabilselerdi, kaç hayat kurtulabilirdi?’ Ses dinleme yöntemiyle insanların kaçırıldığını gördük. Bu yüzden amacı nefesi, ısıyı ve CO₂’yi algılayan bir teknoloji yapmaktı. 2000+ insan vücut modelleri üzerinde yaptığımız yapay zekâ sinyal işleme algoritması sayesinde, insanların kalp atışı ve göğüs kafesi hareketlerini simüle edebileceğimizi gördük” diyordu. Yani mesele enkaz altından insan bedeni çıkarmak değil, canlı insan bedeni çıkarmaktı. Bunu sağlamak konusunda yüzde 89 oranında doğruluk payıyla çalışan ‘Proteo Pack’ dikkat çekiyordu. Diğer tüm enkaz altı görüntüleme sistemlerinden de tamamıyla farklıydı. Arif Bayır şöyle anlatıyor: “Diğer sistemler ‘orada biri var’ der, Proteo Pack ise ‘orada yaşayan biri var’ der. Amaç güvenlik ya da gözetleme değil, yaşam belirtisi tespitidir. Diğer sistemler hareket tespit ederken Proteo Pack nefes, karbondioksit, sıcaklık ve nem tespit eder. Bu sistemle diğerlerinin aksine hareketsiz insan bile tespit edilebilir. Bilinen düz duvarlar yerine düzensiz enkaz yapıları için geliştirilmiştir. Proteo Pack beton, metal ve ahşap gibi farklı enkaz simülasyonlarında, hareketsiz (uyuyan/baygın) insan senaryolarında, elektromanyetik gürültüsü düşük kontrollü ortamlarda yapılan testlerde canlı/cansız ayrımında yüzde 89 doğruluk sağlandı. Bu oran her geçen gün sistem geliştikçe artıyor. 6 ila 8 kilo ağırlığındaki bu sistem, 8 saat aralıksız çalışabiliyor.” HAYAT KURTARIRKEN MELEK OLMUŞTU! İSMİNİN ANLAMI 6 ŞUBAT’TA YATIYOR 16 Haziran 2013’te hayata gözlerini açan yavru Alman Kurt köpeği Proteo, insan hayatı kurtarmak konusunda son derece yetenekliydi. Hayatı boyunca dünyanın dört bir yanında yaşam için koşacak kadar değerli bir dost olan Proteo, Meksika'daki 1-A Askeri Kampı'nda bulunan Birinci Askeri Polis Tugayı'nın bir parçasıydı. Meksika Savunma Bakanlığı'na bağlı ekiplerin arama kurtarma köpeklerinden biri olan bu fedakâr dost, Meksika, Haiti, Guatemala, Ekvador gibi birçok bölgedeki operasyonlara katılmıştı. 2015’te Guatemala'daki toprak kayması ve 2016’da Ekvador'daki 7,8 büyüklüğündeki deprem gibi çeşitli doğal afetlerin ardından uluslararası insani yardım gruplarının bir parçası olan Proteo, Meksika'da 2017'deki torak kaymaları ve aynı yıl Meksika'yı vuran 7,1 büyüklüğündeki depremde görev yapmıştı. 2022'de Oaxaca'daki Agatha Kasırgası sonrasında yoğun çalışmıştı. 10 yaşına girmesine yakın, deprem haberleri Kahramanmaraş’tan gelince Proteo ve ekip buraya koşmuştu. Depremin 4’üncü günü, moloz yığınlarıyla dolu şehirde bir yaşam belirtisi için koşan Proteo, 29 cansız bedenin çıkarılmasının yanında 3 kişinin de canlı olarak enkazdan çıkarılmasına yardım etmişti. 10 Şubat günü ise yaşlı ve fedakâr köpek, çalıştığı bir enkazda ölüme yenik düşmüştü. Arif Bayır’ın ilham kaynaklarından biri de Proteo olmuş ve insan hayatı kurtarmak için geliştirdiği cihazına ‘Proteo Pack’ ismini vermişti. Arif Bayır, sözlerini ilham kaynağına değinerek noktaladı. Alıntı Metni