در زیر زمینِ شهرهایمان چه خبر است؟

به غیر از لوله‌های آب و گاز، کابل‌های برق و فیبر نوری و دیگر تأسیسات شهری، طبقات زیرزمینی برج‌های سر به فلک کشیده و البته خطوط مترو و سازه‌های مربوط به آن، فکر می‌‌کنید چه سازه‌های مهمی هنوز به‌عنوان روح قدیمی و زنده، ولی فراموش‌شده شهر در زیر زمین نفس می‌‌کشند و با وضعیت اسفناکشان شهر را تهدید می‌‌کنند؟ به غیر از لوله‌های آب و گاز، کابل‌های برق و فیبر نوری و دیگر تأسیسات شهری، طبقات زیرزمینی برج‌های سر به فلک کشیده و البته خطوط مترو و سازه‌های مربوط به آن، فکر می‌‌کنید چه سازه‌های مهمی هنوز به‌عنوان روح قدیمی و زنده، ولی فراموش‌شده شهر در زیر زمین نفس می‌‌کشند و با وضعیت اسفناکشان شهر را تهدید می‌‌کنند؟  بله، درست حدس زدید! قنات‌ها... هشدار درباره آنچه در زیر زمین‌های شهر تهران اتفاق می‌‌افتد کار جدیدی نیست. آب تمیزی که از آن می‌‌کشیم و آب کثیفی که به آن پس می‌‌دهیم. حتی قبل از آنکه طرفداران محیط زیست، متخصصان آب و زمین‌‌شناسان روزانه درباره فرونشست زمین در جای‌‌جایِ کلان‌شهر تهران، به‌ویژه در عرصه‌‌های جنوبی شهر، بنویسند و مصاحبه کنند، ترس از فرورفتن خانه‌‌ها و اتومبیل‌ها در گودال‌های بزرگی که ناگهان دهان می‌‌گشودند، وجود داشت. از 20 سال پیش یادم است که در محافل حرفه‌‌ای می‌‌شنیدم که رسیدگی‌نکردن به قنات‌ها، شسته‌‌‌شدن زمین در اثر روان‌آب‌های زیرزمینی یا انباشت و رهابودن آب و فاضلاب در زیر زمین- حتی در مرکز شهر تهران که می‌‌گفتند صدها موتور، آب را از آن به بالا پمپ می‌‌کند- می‌‌تواند خطرآفرین باشد. حتی پدیده فرونشست در میدان ونک تهران و خیابان ولیعصر نیز مشاهده شد و از وضعیت خطرناک زیرساخت‌های نشت‌آلود شهری تهران و فرونشست‌های طولی که به دلیل نفوذ آب و فرسایش تونلی رخ داده‌ بودند، خبر می‌‌داد. این پدیده به‌ویژه در مناطقی که خطوط قدیمی آب و قنات مسدودشده دارد، ممکن است تهدیداتی جدی برای ایمنی و زیرساخت‌های شهری به همراه داشته باشد. با توجه به اینکه تهران روی بستر آبرفتی نسبتا ناپایداری قرار دارد، ضروری است که برای پیشگیری از وقوع چنین حوادثی، فکر و پیش‌‌بینی شود. محمد درویش، مسعود امیرزاده، علی بیت‌اللهی و دیگر ناظران محیط‌زیستی این‌گونه امور، سال‌هاست با اشاره به افزایش ناترازی‌ها در سفره‌های آب‌های زیرزمینی، هشدار داده‌اند. گفته‌اند که با فرونشست به زیرساخت‌ها، جاده‌ها و خانه‌ها در اصفهان، کاشان، یزد، مشهد و تهران و... آسیب وارد می‌‌شود؛ بنابراین ضرورت تغییر شیوه‌های اقتصادی و استفاده بهینه از منابع بیش از هر زمان در گذشته مطرح است. می‌‌گویند نباید به هر قیمت که شده محصولات آب‌بَرِ کشاورزی، سیمان، فولاد و آهن تولید و صادر کنیم. می‌‌گویند باید نخبگان خوش‌‌فکر در مصدر تصمیم‌‌گیری‌های حیاتی اقتصاد و مدیریت کشور قرار گیرند.