شرق کاربست عقلانیت شکلی-قانونی در قانونگذاری
اقدام به آفرینش هر کار علمی با انگیزههای متعددی صورت میگیرد. برای دانشگاهیان، یکی از انگیزههای مهم، دریافت امتیازاتی است که هر عضو هیئتعلمی باید با ارائه آثار پژوهشی در بازههای زمانی مشخص از آنها بهرهمند شود. چنین امتیازاتی در نظام آموزشی فعلی، بهویژه از طریق انتشار مقالاتی در نشریههای «علمی» قابل حصول است. با وجود این، ترجمه مقالات و کتب ولو با کیفیتی قابل قبول و بهرغم دشواریها و چالشهای فراوان، چندان بهرهای از حیث گفتهشده به دنبال ندارد. احمد مرکزمالمیری*: اقدام به آفرینش هر کار علمی با انگیزههای متعددی صورت میگیرد. برای دانشگاهیان، یکی از انگیزههای مهم، دریافت امتیازاتی است که هر عضو هیئتعلمی باید با ارائه آثار پژوهشی در بازههای زمانی مشخص از آنها بهرهمند شود. چنین امتیازاتی در نظام آموزشی فعلی، بهویژه از طریق انتشار مقالاتی در نشریههای «علمی» قابل حصول است. با وجود این، ترجمه مقالات و کتب ولو با کیفیتی قابل قبول و بهرغم دشواریها و چالشهای فراوان، چندان بهرهای از حیث گفتهشده به دنبال ندارد. اینجاست که ارزش کار پژوهشگران و اندیشهورزانی که همچنان ساعتها وقت و ذهن خود را با متونی ذهنسوز به زبان بیگانه درگیر میکنند، صدچندان آشکار میشود؛ چراکه انگیزه چنین افرادی فراتر از انگیزههایی مانند کسب امتیاز و... است. علاوه بر این، چهبسا نگارش ترجمهای دقیق، موثق، روان و قابل فهم از نگرش متنی تألیفی، در مواردی دشوارتر و وقتگیرتر بوده و مستلزم دانش و مهارتی باشد که امروزه کمتر میتوان از آن سراغ گرفت. خوشبختانه در رشته حقوق نیز معدود اندیشهورزان ایرانی واجد وصفهای پیشگفتهاند و دکتر حسن وکیلیان نیز در زمره آنهاست. ایشان با ترجمه و انتشار مجموعه مقالات «گفتارهایی در قانون و قانونگذاری» در سال ۱۳۹۰ در مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تلاش کرد ادبیات مربوط به قانونگذاری و فلسفه قانونگذاری را -که برساختهای از تأملات حقوقی، فلسفی و سیاسی به قانون و قانونگذاری است- به پژوهشگران و علاقهمندان این حوزه معرفی کند. این تلاش در سالهای گذشته تداوم یافته و امروزه به انتشار مجموعه مقالاتی درخشان از صاحبنظران برجسته انجامیده است. در نوشتار حاضر، بهطور مختصر، نکاتی برای معرفی مجموعه مقالاتی که بهتازگی با عنوان «عقلانیت قانونگذاری» توسط نشر نگاه معاصر به انتشار رسیده است، مطرح خواهد شد. مجموعه متون ارائهشده در کتاب یادشده، در چارچوب فلسفه قانونگذاری تعریف میشود. هدف این رشته، ایجاد مبانی عقلانی برای تضمین کیفیت و کارآمدی قوانین وضعشده است. یافتههای مقالات نشان میدهند قانونگذاری مدرن، از یک ایده ساده و آرمانی، به یک فرایند پیچیده و چندلایه با ابعاد هنجاری، تجربی و شناختی تکامل یافته است که برای حفظ اعتبار و کارآمدی، باید اصول عقلانیت در تمام مراحل آن رعایت شود. این فرایند، دیگر نتیجه اِعمال اراده یک «عقل کل» نیست، بلکه نتیجه تلاش پیوسته عاملان متعدد با عقلانیت محدود است. ۱. ابهام و دیریابی متون فلسفی بهطور عام و متون فلسفه قانونگذاری بهطور خاص