چرا به علم اعتماد کنیم؟(5)

در بخش‌های پیشین فرایند علمی و تبعات آن را به اختصار معرفی کردیم. در این بخش به این پرسش کاربردی می‌پردازیم که چگونه باید اطلاعات درست را از نادرست تمییز داد. حسین امیری-پژوهشگر مؤسسه پزشکی هوارد هیوز دانشگاه کالیفرنیا، برکلی: در بخش‌های پیشین فرایند علمی و تبعات آن را به اختصار معرفی کردیم. در این بخش به این پرسش کاربردی می‌پردازیم که چگونه باید اطلاعات درست را از نادرست تمییز داد. به لطف گسترش انفجاری اینترنت و گسترش اجتناب‌ناپذیر رسانه‌های اجتماعی، اکثر ما اکنون عملا به موج عظیمی از اطلاعات -و همچنین اطلاعات نادرست- دسترسی نامحدود داریم. امروزه، هرکسی می‌تواند محصولات یا ایده‌ها را با کلیک یک دکمه به صدها یا هزاران یا حتی میلیون‌ها نفر تبلیغ کند. متأسفانه، بخش زیادی از این اطلاعات دقیق نیست. افرادی که تعداد زیادی دنبال‌کننده آنلاین دارند، اما پیشینه علمی کمی دارند، می‌توانند مطالعات مشکوک یا تأییدنشده را منتشر کنند یا حتی آنها را از هیچ بسازند. برخی از آنها از باورهای صادقانه اما غیرعلمی یا ردشده، مانند ارتباط بین اوتیسم و واکسن‌های دوران کودکی، حمایت می‌کنند. برخی دیگر برای منافع مالی، دروغ می‌گویند، مانند لابی‌گران شرکت‌های نفتی که نقش سوخت‌های فسیلی در تغییرات اقلیمی جهانی را انکار می‌کنند. در این فضای اطلاعاتی آزاد، ادعاهای دروغین اغلب به سرعت جنجالی می‌شوند و در میان میلیون‌ها نفر منتشر می‌شوند. همه ما باید وقتی داستان‌هایی را در وب، رسانه‌های اجتماعی یا مطبوعات عمومی می‌خوانیم یا می‌بینیم، با دقت فکر کنیم. با این حال، با توجه به اینکه نمی‌توانیم در بیشتر زمینه‌های علمی متخصص باشیم، چگونه می‌توانیم تشخیص دهیم که آیا یک مطالعه یا داستان خاص قابل اعتماد است؟ چگونه می‌توانیم خود را در برابر فریب‌خوردن به واسطه دروغ‌ها یا تحریف‌های علمی واکسینه کنیم؟ محققانی که خود را وقف ترویج سواد علمی کرده‌اند، یک فرایند سه‌مرحله‌ای برای تفکیک واقعیت علمی از داستان‌های علمی-تخیلی ابداع کرده‌اند.