Gaat het om eeuwenoude bebouwing, een oude stadsmuur of toch iets heel anders? De vondst van grote middeleeuwse bakstenen bij werkzaamheden in de binnenstad van Alkmaar stelde archeologen voor een raadsel. "Wat we als bouwsels zagen, leek niet te kloppen met die oude stenen." De vondst van veertiende-eeuwse bakstenen is stadsarcheoloog Nancy de Jong niet vreemd. Regelmatig duiken ze op bij werkzaamheden, zoals onlangs in de Heul. De aannemer trok direct bij de archeologen aan de bel. Oudste stukje Alkmaar "Ze hadden in de Heul een stenen muurtje gevonden toen ze een nieuwe kolk (afvoer voor hemelwater, red.) aan het aanleggen waren. Mijn collega Niels en ik zijn gelijk gaan kijken en vonden steeds meer stenen. En dan ga je nadenken: wat kan het zijn?" "De plek ligt bij het oudste stadsdeel van Alkmaar. Eerder zijn hier zware middeleeuwse funderingen gevonden, waarvan nooit duidelijk is geworden waar ze bij hoorden. Is het een stadsmuur of middeleeuwse bebouwing?" Tekst gaat verder onder foto. "Maar we vonden ook iets wat op een kademuur leek. En ook dat zou kunnen. Alkmaar had vroeger veel grachtjes in de binnenstad. Daar wilde men van af, omdat ze veel ziektes - zelfs malaria - veroorzaakten. Rond 1870 is de Laat, met in het verlengde de Heul, gedempt." Ergens klopt er iets niet "Maar naast die 'kademuur' lag nog een muurtje en een soort overbrugging of overkluizing. Wat we aantroffen, konden we niet gelijk plaatsen. En wat doen die middeleeuwse stenen er?", verwonderden Nancy en haar collega zich. "Ergens klopte er iets niet." De situatie werd extra ingewikkeld doordat de Heul door de eeuwen heen volledig is veranderd: waar ooit water was, staan nu huizen, en omgekeerd. "We hebben daarom bij het Regionaal Archief de originele ontwerptekening van het dempen van de Heul opgevraagd. En die bleken gelukkig heel precies." 'Steenen afkomstig van de te sloopen muren' In de Heul bleek de aannemer op het negentiende-eeuwse riool te zijn gestuit. "Die lag in het tracé van de gracht. Die andere muur bleek inderdaad de oude kademuur. Bij die tekeningen zat ook een duidelijke beschrijving van hoe het werk moest worden uitgevoerd. Dat gaf ons nog meer antwoorden." Tekst gaat verder onder foto's. "Er staat expliciet in dat alle materialen zoveel mogelijk hergebruikt moesten worden bij het dempen van de gracht. Zo krijg je dus veertiende-eeuwse bakstenen in een riool uit de negentiende eeuw." "We gaan nu prat op circulair, maar vroeger was dat de norm. Dat hergebruik kan ons op het verkeerde been zetten. Je moet als archeoloog ook op je onderbuik afgaan wanneer je iets vindt waarvan je denkt: wat gek?" Nancy prijst zich gelukkig dat Alkmaar een archief heeft dat goed georganiseerd is. "Maar het hergebruik van bouwmaterialen is eigenlijk ook de nachtmerrie van toekomstige archeologen." Vondst is een '9' "Voor mij is dit echt een verrassingsvondst. Toch wel een negen op een schaal van tien. Ik had geen idee dat riolen toen gemaakt werden van middeleeuwse materialen. Wetenschappelijk is het van een lagere orde van grootte", erkent ze. In het nieuwe jaar gaat het werk voor de herinrichting van de Heul verder. Mogelijk dat er nog meer 'oud Alkmaar' ontdekt wordt. "We komen dan dichter bij het klooster dat hier ook gestaan heeft."