2025 yılı, Türkiye-Somali ilişkilerinin derinleştiği bir dönem oldu. Enerji keşiflerinden askeri işbirliğine uzanan ortaklık, her iki ülkeyi de stratejik kazançlara ulaştırıyor. Afrika Boynuzu'ndaki Somali, uzun yıllar çatışma ve istikrarsızlıkla anılan bir ülkeydi. 2025 itibarıyla Türkiye'nin en önemli Afrika ortağı konumuna yükseldi ve bu ortaklık her geçen gün derinleşiyor. Köklü Bir İlişkinin Evrimi Türkiye-Somali ilişkileri 1990'lara uzanıyor. 1993'te UNOSOM II barış gücünün komutasını Türk General Çevik Bir üstlenmişti. Ancak o dönemdeki ilişki, BM çatısı altında yürütülen çok taraflı ve sınırlı bir işbirliğiydi. Asıl dönüşüm 2011'de başladı. Somali'deki kıtlık felaketi sırasında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Mogadişu'ya yaptığı tarihi ziyaret, stratejik ortaklığın temelini attı. Türkiye büyükelçilik açan ilk ülkelerden biri oldu, TİKA ofisi kuruldu, Türk Hava Yolları düzenli seferler başlattı. 2017'de TÜRKSOM Askeri Eğitim Üssü açıldı. 1990'lardaki çok taraflı misyondan farklı olarak, Türkiye bu kez doğrudan ikili ilişkiler çerçevesinde uzun vadeli bir varlık oluşturdu. Enerji: Oyunun Kurallarını Değiştiren Hamle 2025'in en dikkat çeken gelişmesi enerji alanında yaşandı. 2024'te imzalanan Çerçeve Anlaşma ile Türkiye Petrolleri, Somali açıklarında üç deniz bloğunda petrol ve doğal gaz arama faaliyetlerine başladı. Oruç Reis Sismik Arama Gemisi'nin 15 bin kilometrekarelik deniz sahasındaki çalışmaları yüzde 78 oranında tamamlandı. Asıl dikkat çeken gelişme ise deniz alanlarının ötesine geçilmesi oldu. 2025 yılında yaklaşık 16 bin kilometrekarelik üç kara sahasında da arama çalışmaları başlatıldı. Bu kadar geniş bir alanda eş zamanlı yürütülen operasyonlar, Türkiye'nin Somali'deki enerji potansiyeline olan inancını gösteriyor. Bu işbirliği her iki ülke için de stratejik önem taşıyor. Türkiye enerji ithalatına olan bağımlılığını azaltma çabalarına devam ederken, Somali ekonomik bağımsızlık ve kalkınma için kritik bir fırsat yakalıyor. Muhtemel petrol ve doğal gaz rezervlerinin keşfi, Somali'nin geleceğini kökten değiştirebilir. Güvenlik: İstikrarın İnşası TÜRKSOM Askeri Eğitim Üssü, Afrika'nın en büyük yabancı askeri eğitim tesisi konumunda. Mogadişu'nun yaklaşık 30 kilometre batısındaki üste, şimdiye kadar on binlerce Somali askeri modern askeri eğitim aldı. Türk askeri danışmanlar, Somali ordusunun kurumsal kapasitesini artırmak, istihbarat birimlerini güçlendirmek ve modern savaş doktrinlerini yerleştirmek için çalışıyor. Bu işbirliği, Somali'nin El-Şebab terör örgütüyle mücadelesinde kritik rol oynadı. Son yıllarda Mogadişu'da güvenlik durumu önemli ölçüde iyileşti, hükümet otoritesi genişledi ve El-Şebab'ın kontrolündeki bölgeler daraldı. Türkiye ayrıca Somali'nin deniz güvenlik kapasitesini artırmak için de çalışıyor. Hint Okyanusu ve Aden Körfezi'ndeki korsanlığa karşı sahil güvenlik eğitimleri ve donanım desteği sağlanıyor. Stratejik Konum ve Bölgesel Önem Somali'nin Afrika Boynuzu'ndaki konumu, Kızıldeniz ve Hint Okyanusu arasındaki stratejik geçiş noktalarına yakınlığı nedeniyle büyük önem taşıyor. Türkiye'nin TÜRKSOM üssü ve kapsamlı ortaklığı, bölgede artan küresel rekabet ortamında önemli bir varlık oluşturuyor. Çin'in Cibuti'de kurduğu askeri üs, Birleşik Arap Emirlikleri'nin Berbera Limanı'ndaki varlığı ve ABD'nin AFRICOM operasyonları göz önüne alındığında, Türkiye'nin Somali'deki konumu stratejik değer taşıyor. Türkiye ayrıca Batı Afrika ve Sahel bölgelerinde Fransa'nın geri çekilmesiyle oluşan boşluğu doldururken, Somali deneyimini bir model olarak sunuyor. Askeri işbirliği, kalkınma yardımları ve ekonomik ortaklıkları harmanlayan bu model, Mali, Burkina Faso ve diğer Afrika ülkelerinde ilgi görüyor. Çok Boyutlu Ortaklık Türkiye-Somali ilişkileri sadece enerji ve güvenlikle sınırlı değil. Eğitim alanında binlerce Somalili öğrenci Türkiye'de burs ile okurken, Mogadişu'da Türk üniversiteleri şubeler açtı. Altyapı alanında Türk müteahhitler yollar, köprüler ve limanlar inşa ediyor. Mogadişu'nun yeniden imarında Türk şirketlerinin payı büyük. THY'nin düzenli seferleri, ticari ilişkilerin gelişmesini ve Somali'nin dünya ile bağlantısını güçlendiriyor. Türkiye, uluslararası platformlarda da Somali'nin yanında yer alıyor. BM, Afrika Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı'nda Somali'nin çıkarlarını savunuyor, silah ambargosunun kaldırılması için çaba gösteriyor. Halk Desteği Türkiye-Somali ilişkilerinin sürdürülebilirliğini artıran önemli faktörlerden biri, Somali halkı arasındaki yüksek Türkiye sevgisi. 2011'deki kıtlık döneminde Türkiye'nin gösterdiği dayanışma, Somali halkının kollektif hafızasına kazındı. Mogadişu sokaklarında "Türkiye Caddesi" gibi isimler bu sevgiyi somutlaştırıyor. Riskler ve Zorluklar Ancak bu parlak tablo, göz ardı edilmemesi gereken önemli riskler de içeriyor. Enerji alanındaki işbirliği henüz keşif aşamasında ve rezervlerin varlığı garanti değil. Büyük yatırımlar boşa gidebilir. Kenya ve diğer komşu ülkelerle deniz sınırları anlaşmazlıkları, Türkiye'yi bölgesel gerilimlere çekme potansiyeli taşıyor. Güvenlik cephesinde El-Şebab hâlâ aktif ve güçlü. Türk hedeflere yönelik saldırı girişimleri gerçekleşti ve gelecekte de gerçekleşebilir. Askeri varlık, Türkiye'yi uzun süreli bir taahhüde bağlıyor ve çıkış stratejisi karmaşık olabilir. Somali'nin federal yapısındaki kırılganlıklar risk oluşturuyor. Somaliland'ın fiili bağımsızlığı, Puntland'ın özerklik talepleri ve merkezi hükümetle bölgesel yönetimler arasındaki gerilimler, Türkiye'nin yatırımlarını tehdit edebilir. Ülkedeki yolsuzluk ve zayıf kurumsal kapasite, projelerin verimliliğini azaltabilir. Diplomatik açıdan, Türkiye'nin Somali'ye güçlü desteği BAE, Mısır ve bazı Afrika ülkeleriyle gerilimlere yol açtı. Bölgesel rekabet kızışırken, Türkiye kendini istemediği karmaşık çatışmalara dahil olmuş bulabilir. Ekonomik olarak, Türkiye'nin Somali'ye yaptığı milyarlarca dolarlık yatırım ve yardımın geri dönüşü belirsiz. Enerji keşifleri gerçekleşmezse, ekonomik kazanımlar beklenenin altında kalabilir. Türk-Somali ticaret hacmi henüz küçük ölçekte. İleriye Bakış Ancak şurası unutulmamalı. Riski olmayan veya maliyeti olmayan kazanç yok. Başarı halinde, bu ortaklık her iki ülkenin de jeopolitik ağırlığını artıracak ve Türkiye'nin Afrika'daki diğer ülkelere model sunmasını sağlayacak. Ancak yolun zorluklar ve belirsizliklerle dolu olduğu da açık. Türkiye'nin Somali macerası, önümüzdeki yıllarda dikkatli yönetim, stratejik sabır ve gerçekçi beklentiler gerektirecek. 1990'larda BM bayrağı altında başlayan ilişki, 2025'te iki ülkenin karşılıklı çıkarlarına dayanan stratejik bir ortaklığa dönüştü. Bu ortaklığın geleceği hem fırsatların değerlendirilmesi hem de risklerin yönetilmesine bağlı. *Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. AFRİKA SOMALİ yükselen yıldız Dr. Osman Gazi Kandemir, Independent Türkçe için yazdı Dr. Osman Gazi Kandemir Perşembe, Aralık 25, 2025 - 14:30 Main image:

Fotoğraf: AA