Μία αρκετά μεγάλη συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια γύρω από τα προϊόντα καπνού και νικοτίνης. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν αρκετά δεδομένα για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στη δημόσια υγεία και από τη άλλη, υπάρχει η ίδια η βιομηχανία καπνού που προβάλλει ως εναλλακτικούς τρόπους καπνίσματος τα νέα προϊόντα χωρίς καύση, τα οποία έχουν κάνει εδώ και μερικά χρόνια την εμφάνιση τους. Η μείωσης της βλάβης στη δημόσια υγεία από το κάπνισμα, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης, ωστόσο προκαλεί αντιπαραθέσεις μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών, των επιστημών και της ίδια της καπνοβιομηχανίας. Σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίσκεψη Κύπριου δημοσιογράφου στα κεντρικά γραφεία έρευνας και ανάπτυξης της British American Tobacco στο Southampton του Ηνωμένου Βασιλείου. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, στελέχη της εταιρείας παρουσίασαν τη στρατηγική μετάβασης σε προϊόντα χωρίς καύση, τα επιστημονικά δεδομένα που όπως υποστηρίζουν τη στηρίζουν, αλλά και τις προκλήσεις αξιοπιστίας που εξακολουθούν να συνοδεύουν τη βιομηχανία καπνού σε κάθε σχετική συζήτηση. Από τα εργοστάσια τσιγάρων στην έρευνα για προϊόντα χωρίς καύση Το Southampton, σύμφωνα με την ίδια την εταιρεία, αποτελεί ένα συμβολικό παράδειγμα της αλλαγής πορείας που επιχειρείται. Στις εγκαταστάσεις όπου μέχρι το 2007 λειτουργούσε εργοστάσιο παραγωγής τσιγάρων, σήμερα στεγάζεται το κέντρο επιστημονικής έρευνας της BAT. «Η BAT που γνώρισα πριν από 20 χρόνια δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή», ανέφερε ο James Murphy, Director of Research and Science, εξηγώντας ότι η εταιρεία με ιστορία σχεδόν 125 ετών προσπαθεί να μετασχηματιστεί από μια επιχείρηση που βασιζόταν αποκλειστικά στα τσιγάρα σε μια εταιρεία πολλαπλών κατηγοριών προϊόντων νικοτίνης χωρίς καύση. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, τα λεγόμενα smokeless products, δηλαδή τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, τα προϊόντα ατμίσματος και τα σακουλάκια νικοτίνης για στοματική χρήση, αντιστοιχούν σήμερα περίπου στο 18 τοις εκατό των συνολικών εσόδων της BAT, με περισσότερους από 30 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Όπως ειπώθηκε, ο στρατηγικός στόχος είναι μέχρι το 2030 ο αριθμός αυτός να φτάσει τα 50 εκατομμύρια και μέχρι το 2035 το ήμισυ των εσόδων της εταιρείας να προέρχεται από προϊόντα χωρίς καύση. Βασικό επιχείρημα της βιομηχανίας αποτελεί η απομάκρυνση από την καύση. «Όταν καίγεται ένα τσιγάρο, δημιουργείται μία εξαιρετικά σύνθετη χημική αντίδραση, με περίπου 7.500 χημικές ουσίες, εκ των οποίων τουλάχιστον 150 θεωρούνται τοξικές», ανέφερε ο κ. Murphy, σημειώνοντας ότι η μακροχρόνια έκθεση σε αυτές τις ουσίες είναι εκείνη που συνδέεται με τις ασθένειες που προκαλεί το κάπνισμα. Αντίθετα, στα προϊόντα χωρίς καύση, ο αριθμός των παραγόμενων ουσιών μειώνεται δραστικά, γεγονός που σύμφωνα με την εταιρεία μεταφράζεται σε χαμηλότερο κίνδυνο για τον χρήστη. Σημαντικό μέρος της παρουσίασης αφιερώθηκε στο παράδειγμα της Σουηδίας, όπου η εκτεταμένη χρήση σε snus και σακουλάκια νικοτίνης έχει οδηγήσει το ποσοστό των καπνιστών περίπου στο 5,3 τοις εκατό, το χαμηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως υποστηρίχθηκε, η μείωση του καπνίσματος συνοδεύτηκε από καλύτερους δείκτες δημόσιας υγείας, στοιχείο που η εταιρεία παρουσιάζει ως απόδειξη της αποτελεσματικότητας της προσέγγισης της μείωσης βλάβης. Παράλληλα, παρουσιάστηκαν πρόσφατα δεδομένα από την Ιαπωνία, όπου σύμφωνα με ανεξάρτητες επιστημονικές μελέτες καταγράφεται μείωση στις νοσηλείες για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο σε περιοχές με υψηλή χρήση θερμαινόμενων προϊόντων καπνού. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στη νικοτίνη, με τον κ. Murphy να τονίζει ότι «η νικοτίνη δεν είναι η αιτία των ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα», υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για μια ουσία που συχνά συγχέεται με τις επιπτώσεις της καύσης του καπνού. Όπως ανέφερε, η νικοτίνη χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες σε εγκεκριμένα φαρμακευτικά σκευάσματα για τη διακοπή του καπνίσματος, ωστόσο εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται με καχυποψία τόσο από την κοινωνία όσο και από μέρος της επιστημονικής και πολιτικής κοινότητας. Ρύθμιση, ασφάλεια και το ζήτημα της εμπιστοσύνης Το δεύτερο σκέλος της παρουσίασης επικεντρώθηκε στη ρυθμιστική συμμόρφωση και την ασφάλεια των προϊόντων, με την Danielle Tower, Group Head of Scientific and Regulatory Affairs της ΒΑΤ, να αναλύει τις διαδικασίες που ακολουθούνται πριν και μετά τη διάθεση ενός προϊόντος στην αγορά. Όπως ανέφερε, κάθε νέο προϊόν περνά από εκτεταμένες τοξικολογικές και ποιοτικές δοκιμές, ενώ η παρακολούθηση συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της κυκλοφορίας του, μέσω συστημάτων καταγραφής και αξιολόγησης αναφορών από καταναλωτές. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην προστασία των ανηλίκων, την οποία η ίδια χαρακτήρισε ως απόλυτη προτεραιότητα. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάστηκε η συνεργασία της BAT με την εταιρεία Yoti, για την εφαρμογή τεχνολογίας εκτίμησης ηλικίας στα σημεία πώλησης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν, το σύστημα εφαρμόζεται ήδη σε εκατοντάδες καταστήματα στην Ευρώπη και επιτυγχάνει ποσοστά ακρίβειας που ξεπερνούν το 99 τοις εκατό στον εντοπισμό ανηλίκων, λειτουργώντας ως πρόσθετο φίλτρο πέραν του ελέγχου από το προσωπικό των καταστημάτων. Την ίδια στιγμή, τα στελέχη της εταιρείας αναγνώρισαν ότι η αξιοπιστία της βιομηχανίας καπνού αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην αποδοχή της μείωσης βλάβης ως εργαλείου δημόσιας υγείας. Όπως ειπώθηκε, η ιστορική διαδρομή της βιομηχανίας βαραίνει κάθε σημερινή προσπάθεια επανατοποθέτησης, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη διαφάνεια, την επιστημονική τεκμηρίωση και τον συνεχή έλεγχο από ανεξάρτητους φορείς. Η επίσκεψη στο Southampton ανέδειξε τον τρόπο με τον οποίο μία από τις μεγαλύτερες καπνοβιομηχανίες παγκοσμίως επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της σε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο πεδίο πολιτικής και δημόσιας υγείας. Το κατά πόσο τα επιστημονικά δεδομένα που παρουσιάζονται και οι μηχανισμοί ελέγχου που περιγράφονται μπορούν να πείσουν ρυθμιστικές αρχές και κοινωνία ότι τα προϊόντα χωρίς καύση αποτελούν μέρος της λύσης και όχι ένα νέο πρόβλημα, παραμένει ένα ανοιχτό και κρίσιμο ερώτημα. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η πρόταση της ΕΕ για αυξήσεις φωτιά στις τσέπες των καπνιστών-Στα €13 ο καπνός, €7.50 τα τσιγάρα και €6.50 οι ράβδοι ατμίσματος