Kafkasya tarihinde bir ilk 18 Aralık'ta gerçekleşti: Azerbaycan, ilk kez Ermenistan'a petrol ürünü ihracatına başladı. SOCAR tarafından üretilen 1.210 ton AI-95 benzini taşıyan 22 vagonluk tren, Gürcistan üzerinden Ermenistan'a ulaştı. 28 Kasım'da Gabala'da yapılan anlaşmanın somut meyvesi olan bu sevkiyat, sadece ekonomik normalleşmenin değil, Ermenistan'ın yüz yıllık stratejik kültüründe yaşanan köklü dönüşümün de sembolü oldu. Kadife Devrimden Karabağ Yenilgisine Ermenistan'ın bugünkü stratejik yol ayrımının kökenleri 2018 Nisan'ına uzanıyor. Nikol Paşinyan'ın önderliğindeki "Kadife Devrim", görünürde Serzh Sargsyan'ın iktidarını sürdürme girişimine karşı bir protestoydu. Ancak derinlerde, Sovyet sonrası oligarşik düzenin ve Rusya'ya tek yönlü bağımlılığın sorgulanması yatıyordu. Şiddetsiz, kansız bir hareketle Sargsyan'ı devirip 8 Mayıs 2018'de iktidara gelen Paşinyan, başlangıçta Moskova ile ilişkilerde son derece temkinli davrandı. Asıl stratejik deprem 2020 sonbaharında yaşandı. İkinci Karabağ Savaşı'nda Ermenistan, Azerbaycan karşısında ezici bir yenilgi aldı. 44 günde en az 6.500 kişi öldü. 9 Kasım 2020'de imzalanan ateşkes anlaşması, Azerbaycan'ın kaybettiği toprakları geri almasını sağladı. Erivan sokaklarında şiddetli protestolar patlak verdi, parlamento binası basıldı. Şubat 2021'de Genelkurmay Başkanı ve 40'tan fazla general Paşinyan'ın istifasını talep etti. Paşinyan bunu darbe girişimi sayarak direndi ve erken seçim kararı aldı. Yenilgiye Rağmen Demokrasi Seçimi 20 Haziran 2021 seçimleri, Ermenistan için kritik bir kavşaktı: Savaştan yenik çıkmış lider mi, eski oligarşik düzen mi? Paşinyan'ın rakibi, 2008'de protestoları kanlı bastırmakla suçlanan ve Putin'in yakın dostu eski Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan'dı. Sonuç, analistleri şaşırttı: Paşinyan yüzde 54 oy alarak ezici zafer kazandı. Bir seçmen durumu özetledi: "Paşinyan'dan umudum yok ama Koçaryan'ın geri gelmesini istemiyorum." Bu seçim, Ermenistan halkının demokrasiden vazgeçmediğini gösterdi. Ancak aynı zamanda, Rusya'ya olan güvenin sarsıldığının da işaretiydi. Moskova, Karabağ'da Ermenistan'a beklenen desteği vermemişti. Eylül 2023'te yaşanan son darbe daha ağırdı. Azerbaycan, şimşek harekatla Dağlık Karabağ'ı tamamen ele geçirdi. 100 bin etnik Ermeni evlerini terk etti. Bölgede 2.000 Rus barış gücü olmasına rağmen Moskova sessiz kaldı. KGAT da hareketsiz izledi. Ermenistan, müttefiklerinin kendisini yalnız bıraktığını acı bir şekilde gördü. KGAT'tan Kopuş: Yüzyıllık İttifakın Sonu 23 Şubat 2024, Ermenistan'ın stratejik tarihinde dönüm noktasıydı. Paşinyan, Rusya’nın liderliğini yaptığı, eski Varşova Paktını çağrıştıran Kolektif Güvenlik Anlaşması Teşkilatı (KGAT) üyeliğini "dondurduklarını" açıkladı. Mayıs 2024'te mali katkıyı durdurdu. Haziran'da net konuştu: "Ayrılacağız. Ne zaman çıkacağımıza biz karar vereceğiz. Geri dönmeyeceğiz." 4 Aralık 2024'te parlamentoda daha da ileri gitti: "Kendimizi zaten KGAT'ın dışında görüyoruz ve geri dönüş noktasını geçtiğimize inanıyorum." 31 Mart 2025'te Ermenistan, KGAT'a resmi bildirimle 2024 yılına ait mali yükümlülüklerini yerine getirmeyeceğini ve bütçe kararını imzalamayacağını iletti. Temmuz 2025'te Paşinyan kesin konuştu: "KGAT'tan ayrılmamız, üyeliğimizin dondurulmasını kaldırmamızdan daha olasıdır." Bu kopuş, yüz yılı aşkın Rus himayesinden çıkış anlamına geliyordu. Ermenistan, ilk kez kendi başına ayakta durma cesaretini gösteriyordu. Avrupa Rüyası ve ABD Faktörü KGAT'tan uzaklaşırken Ermenistan, Avrupa'ya yöneldi. 26 Mart 2025'te parlamento, "AB Entegrasyon Yasası"nı 64 oyla kabul etti. Yasa, hükümete AB'ye üyelik sürecini başlatma görevi veriyordu. 14 Temmuz'da Paşinyan Brüksel'de net konuştu: "20 yıl içinde AB üyesi olmak istiyoruz." AB de olumlu karşıladı. Haziran 2025'te yeni Ortaklık Gündemi imzalandı. 15 milyon euro destek, vize kolaylaştırma diyalogu başlatıldı. 18 Ekim'de Dışişleri Bakanı Mirzoyan, resmi başvurunun "Kasım 2025 ya da 2026'da" yapılacağını açıkladı. Ancak 8 Ağustos 2025, başka bir dönüm noktasıydı. Washington'da Trump'ın arabuluculuğunda Aliyev ve Paşinyan 17 maddelik barış anlaşmasını parafladılar. Anlaşmanın tartışmalı maddesi, "TRIPP" koridorunun 99 yıllığına ABD'ye verilmesiydi. ABD'nin Kafkasya'ya bu kadar güçlü girmesi, birçok faktörün sonucuydu. Rusya'nın Ukrayna'da güç kaybetmesi, Türkiye'nin Azerbaycan'la stratejik ittifakı, İran'ın Ermenistan'a yakınlığı ve Azerbaycan-İsrail iş birliğinin İran için yarattığı endişeler, tarafları tarafsız arabulucuya yöneltti. Ancak ideal çözüm, bölgesel aktörlerin - Azerbaycan, Ermenistan, Türkiye, İran, Gürcistan - kendi aralarında ortak zemin bulması olurdu. ABD'nin 99 yıllık münhasır hakları, bölge ülkelerinin özerkliğini sınırlıyor. Ekonomik Normalleşme ve Türkiye 18 Aralık'taki petrol sevkiyatı, önceki adımların sonucuydu. Ekim'de Azerbaycan transit yasağını kaldırdı. Kasım'da Rusya ve Kazakistan'dan buğday trenler geldi. İki ülke ticaret hacmi 2024'ün sıfırından 2025 sonunda 200 milyon dolara ulaştı. Bakü'den Erivan'a doğalgaz sevkiyatı başladı. 20 Haziran 2025'te Paşinyan, on yılda ilk kez Türkiye'ye resmi ziyaret yaptı ve Erdoğan ile İstanbul'da buluştu. Sınırın açılması ve diplomatik ilişkiler ele alındı. Ancak henüz somut adım atılmadı. Mart 2025'te Paşinyan cesur açıklama yaptı: Ermeni Soykırımı'nın uluslararası tanınması artık öncelik değil. "Uzaktaki ülkeler tanıdığında heyecanlanıyoruz. Ama bu, komşularımızla ilişkilerimize ne katkı sağlıyor?" Diaspora şok oldu ama Paşinyan bölgesel gerçeklere odaklanıyordu. Tamamlanmamış Devrim Ermenistan, stratejik kültüründe köklü dönüşüm yaşıyor: 2018 Kadife Devrimi ile sivil toplumun zaferi, 2020-2023 Karabağ yenilgileriyle Rusya'ya güvenin sarsılması, 2021 seçimleriyle demokrasi vurgusu, 2024-2025'te KGAT'tan kopuş, 2025'te AB yönelimi ve ABD faktörü, ekonomik normalleşme. Ancak riskler büyük: Rusya'nın hibrit tehditleri, Avrasya Ekonomik Birliği üyeliğinden çıkışın ekonomik şoku, İran'ın endişeleri, toplumsal bölünme. Paşinyan'ın onay oranı Mayıs 2025'te yüzde 11.5'e düştü. Azerbaycan'ın anayasa değişikliği şartı, referandum riski barındırıyor. 2026'da kritik testler var: Tam barış anlaşması, AB başvurusu, Türkiye ile diplomatik ilişkiler, KGAT'tan resmi çıkış. Ermenistan "geri dönüş noktasını geçti." Ancak bu devrim henüz tamamlanmadı. Trenle gelen petrol umudun sembolü ama henüz gidilecek çok yol var. *Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. ermenistan yol ayrımı STRATEJİ kültür Dr. Osman Gazi Kandemir, Independent Türkçe için yazdı Dr. Osman Gazi Kandemir Cuma, Aralık 26, 2025 - 22:00 Main image:

Fotoğraf: AA