Özet 2025 yılı, Soğuk Savaş sonrası liberal uluslararası düzenin yapısal çöküşünün somutlaştığı, büyük güç realizminin hakimiyet kurduğu ve “kontrollü kaos” stratejilerinin küresel ölçekte belirleyici olduğu bir dönem olarak tarihe geçti. Donald Trump’ın ABD başkanlığına dönüşüyle hızlanan içe kapanma politikaları, Rusya-Ukrayna savaşının donmuş çatışma evresine evrilmesi, İran-İsrail arasındaki hibrit gerilimler (Haziran 2025’teki “12 Gün Savaşı”), küresel silahlanma yarışının ivmelenmesi (SIPRI 2025: nükleer stoklarda %5 artış) ve dördüncü sanayi devriminin (AI, uzay, siber) jeopolitik mücadeleyi dönüştürmesi bu dönüşümleri somutlaştırdı. Emekli Hava Kuvvetleri İstihbarat Daire Başkanı Gürsel Tokmakoğlu’nun yıl boyunca Independent Türkçe’deki makalelerinde geliştirdiği tezler – liberal düzenin gerilemesi, ABD’nin “küresel polislik”ten vazgeçişi, dron/lazer teknolojilerinin savaş doğasını değiştirmesi, Arktik enerji rekabeti ve Türkiye’nin stratejik özerkliğinin zirvesi – 2025 olaylarıyla yüksek uyum gösterdi. Bu çalışma, Tokmakoğlu’nun realist çerçevedeki öngörülerini sahadaki gelişmelerle karşılaştırarak genişletilmiş jeopolitik incelemelerle geleceğe dair çıkarımlar sunmaktadır. Giriş 2025, jeopolitik belirsizliğin zirve yaptığı bir yıl oldu. Trump’ın ikinci dönemiyle ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi (NSS-2025) içe kapanmayı resmileştirdi; Ukrayna’da diplomatik girişimler donmuş çatışma yarattı; Ortadoğu’da İsrail-İran gerilimleri hibrit savaşa evrildi. Tokmakoğlu, bu gelişmeleri klasik realizm (Mearsheimer, Kissinger) temelinde yorumlayarak, liberal hegemonyanın iflasını ve “kontrollü kaos”un hakimiyetini vurguladı. Tezleri, saha gerçekleriyle büyük ölçüde doğrulandı; bu analiz, onun makalelerini temel alarak olay-teori uyumunu genişletilmiş jeopolitik boyutlarla incelemektedir. Ana Tezler ve 2025 Olaylarıyla Karşılaştırma (1) Liberal Düzenin Çöküşü ve Büyük Güç Realizminin Zaferi Tokmakoğlu, Ukrayna savaşını “ABD vekâlet stratejisi” ve liberal düzenin stratejik iflası olarak tanımladı: “Ukrayna, NATO genişlemesinin provoke ettiği bir vekâlet savaşı; ABD temassız stratejiyle Rusya’yı yıpratıyor” (Tokmakoğlu, 2025c). 2025’te savaşın donmuş çatışmaya evrilmesi (Trump-Putin görüşmeleri sonrası kontrollü ateşkes), Rusya’nın taktik kazanımları ve ABD’nin sıfır kayıpla stratejik üstünlüğü bu tezi doğruladı. İran-İsrail “12 Gün Savaşı”nda gri bölge taktikleri, realizmin çıplak güç dengesine dönüşünü gösterdi. (2) ABD’nin İçe Kapanması ve Kontrollü Kaos Stratejisi Trump’ın yüksek tarifeleri, Paris Anlaşması’ndan çekilmesi ve “kaos stratejisi”, Tokmakoğlu’nun “küresel polislik döneminin bitişi” tezini destekledi: “Küresel silahlanma artışını… kontrollü kaos stratejileri ile doğrudan bağlantılıdır” (Tokmakoğlu, 2025k). Avrupa’nın stratejik özerklik arayışı ve NATO’nun Avrupalılaşması öngörüldüğü gibi gerçekleşti. (3) Teknolojik Dönüşüm: Dördüncü Sanayi Devrimi, AI ve Uzay Çatışmalarda dronlar, lazer silahları (Iron Beam, DragonFire) ve uzay tabanlı sistemler (Starlink’in Ukrayna’daki rolü) belirleyici oldu. Tokmakoğlu: “Günümüz çatışmaları, dronlar, yönlendirilmiş enerji silahları ve uzay tabanlı komuta-kontrol sistemlerinin savaşın doğasını dönüştürdüğünü açıkça ortaya koymaktadır” (Tokmakoğlu, 2025b). Ayrıca, “2025’te jeopolitik… altı alanlı (kara, deniz, hava, uzay, siber ve bilişsel/AI) mücadelede tanımlanmaktadır” (Tokmakoğlu, 2025j). (4) Bölgesel Dinamikler ve Türkiye’nin Konumu Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin üstünlüğü ve operasyonel realizmi, Tokmakoğlu’nun “zirve” vurgusuyla uyumlu: “Türk Tipi Operasyonel Realizm” (Tokmakoğlu, 2025l). Jeopolitik İnceleme: Temel Alanlar ve Tokmakoğlu’nun Öngörüleri ABD: İçe kapanma (NSS-2025) ve Indo-Pasifik odak, Tokmakoğlu’nun “Monroe Doktrini benzeri” analiziyle örtüşür. Rusya: Ukrayna’da taktik üstünlük ve nükleer caydırıcılık, “büyük güç realizminin zaferi” tezini doğrular (Tokmakoğlu, 2025a). Çin: Kritik mineraller hakimiyeti (%85 lityum, %90 nadir toprak) ve Kuşak-Yol, Heartland rekabetini yoğunlaştırdı (Tokmakoğlu, 2025j). Avrupa: Stratejik özerklik tartışmaları ve NATO Avrupalılaşması, “Avrupa’nın trajedisi” olarak nitelendirildi (Tokmakoğlu, 2025c). Ortadoğu: İran-İsrail hibrit savaşı ve Gazze dinamikleri, gri bölge taktikleriyle silahlanmayı körükledi (Tokmakoğlu, 2025b). Enerji: Arktik rota rekabeti (Çin’in Kuzey İpek Yolu vs. ABD-Rusya anlaşmaları), “yeni petrol savaşı”nın parçası (Tokmakoğlu, 2025h). Küresel Ticaret: Trump tarifeleri ve ekonomik milliyetçilik, elitizm ve eşitsizliği derinleştirdi. Arktik Bölge: Buz erimesiyle açılan rotalar ve mineraller, Çin-Rusya-ABD üçgeninde yeni frontier (Tokmakoğlu, 2025h). Dördüncü Sanayi Devrimi: AI (AGI entegrasyonu) ve otomasyon, güç parametrelerini değiştirdi (Tokmakoğlu, 2025i). İklim: Afetler artsa da elit sübvansiyonları “yeşil” geçişi yönlendirdi; jeopolitik kaynak laneti yarattı. Uzay: Mega takımyıldızlar (Çin Guowang) ve siber saldırılar (%400 artış), çok alanlı savaşı tanımladı (Tokmakoğlu, 2025j). AI: Veri egemenliği ve bilişsel alan, elitizmi pekiştirdi (Tokmakoğlu, 2025f). Ekonomi: Ticaret savaşları ve elitizm, “yeni ekonomik düzen krizi”ni doğurdu (Tokmakoğlu, 2025g). Silahlanma: Küresel askeri harcamalar rekor kırdı (SIPRI 2025: 2,4 trilyon USD’yi aşan artış); operasyonel nükleer başlık sayısında %5 yükseliş, hipersonik ve yönlendirilmiş enerji silahlarının yaygınlaşması gözlendi. Tokmakoğlu bu süreci doğrudan “kontrollü kaos” ile ilişkilendirdi: “Küresel silahlanmadaki artış, büyük güçler arasındaki rekabetin ve kontrollü kaos stratejilerinin doğal sonucudur; üçüncü dünya savaşı çıkmasa da uzun süreli yıpratma ve caydırıcılık dönemi devam edecektir” (Tokmakoğlu, 2025k). Bu artış, realist dengelenme teorisini doğruladı ve hibrit çatışmalarda asimetrik avantajları pekiştirdi. Tokmakoğlu’nun isabetli ifadeleri: “Realizmin zaferi kesin, ama büyük savaş yerine uzun süreli kontrollü kaos ve rekabet çağı var” (Tokmakoğlu, 2025m); “Realizm kazanır” (Tokmakoğlu, 2025d). Tartışma ve Geleceğe Dair Çıkarımlar Tokmakoğlu’nun tezleri, 2025’te üçüncü dünya savaşının önlenebilirliğini (nükleer caydırıcılık sayesinde) ancak uzun süreli kontrollü kaosun kaçınılmazlığını doğruladı. Sorunlar birbirine bağlı: Ticaret savaşları istikrarsızlığı, iklim afetleri göçü, teknoloji yarışı eşitsizliği derinleştiriyor. Realizm hakim olsa da, pragmatik diplomasi fırsatlar sunuyor. Sonuç 2025, realizmin zaferini tescil etti; liberal düzen çöktü, kontrollü kaos norm haline geldi. Tokmakoğlu’nun öngörüleri stratejik öngörü gücünü kanıtladı: “Türkiye buna göre pozisyon almalı!” Gelecek için stratejik özerklik güçlendirilmeli, teknoloji etik regüle edilmeli, diplomasi ön plana çıkarılmalı. Aksi takdirde krizler derinleşecek; bölgesel aktörler (Türkiye gibi) boşlukları doldurarak dengeleri şekillendirebilir. Kaynakça Tokmakoğlu, G. (2025a). “Rusya-Ukrayna savaşı: Büyük güç realizminin zaferi ve liberal düzenin çöküşü”. Independent Türkçe, 4 Aralık 2025. https://www.indyturk.com/node/769226 Tokmakoğlu, G. (2025b). “Son çatışmalarda ortaya çıkan askeri teknolojilere göre jeopolitik ve stratejik bir değerlendirme”. Independent Türkçe, 8 Aralık 2025. https://www.indyturk.com/node/769409 Tokmakoğlu, G. (2025c). “Rusya-Ukrayna Savaşı’nın kökeni ve doğası üzerine küresel ve yerel perspektifler”. Independent Türkçe, 10 Aralık 2025. https://www.indyturk.com/node/769523 Tokmakoğlu, G. (2025d). “Jeopolitik tezler, realizm, liberal düzenin gerilemesi ve bölgesel dinamikler”. Independent Türkçe, 12 Aralık 2025. https://www.indyturk.com/node/769587 Tokmakoğlu, G. (2025e). “2025’in sonunda dünya: Barış mı, yeni bir Soğuk Savaş mı, yoksa kontrollü kaos mu?”. Independent Türkçe, 27 Kasım 2025. https://www.indyturk.com/node/768845 Tokmakoğlu, G. (2025f). “Modern dünyada elitizm: Tipoloji, karşılaştırmalı analiz, küresel etkileri ve 2025 perspektifi”. Independent Türkçe, 27 Kasım 2025. https://www.indyturk.com/node/768814 Tokmakoğlu, G. (2025g). “Büyük güven bunalımı”. Independent Türkçe, Nisan 2025. Tokmakoğlu, G. (2025h). “Gelişen jeolojik dengeler ve yeni petrol savaşı”. Independent Türkçe, Şubat 2025. Tokmakoğlu, G. (2025i). “Sonsuza kadar” (AGI üzerine). Independent Türkçe, Ağustos 2025. Tokmakoğlu, G. (2025j). “Jeopolitik değişim ve güç mücadelesinin yeni alanları”. Independent Türkçe, 2 Aralık 2025. https://www.indyturk.com/node/769091 Tokmakoğlu, G. (2025k). “Küresel silahlanmadaki artış”. Independent Türkçe, 27 Aralık 2025. https://www.indyturk.com/node/770254 Tokmakoğlu, G. (2025l). “Jeopolitik öngörülerin gücü”. Independent Türkçe, 18 Aralık 2025. Tokmakoğlu, G. (2025m). “Realist jeopolitik bakışla: III. Dünya Savaşı çıkar mı?”. Independent Türkçe, 23 Aralık 2025. Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI). (2025). SIPRI Yearbook 2025. Mearsheimer, J. J. (2014). The Tragedy of Great Power Politics. W.W. Norton & Company. *Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. küresel jeopolitik dönüşüm 2025 realizm Gürsel Tokmakoğlu, Independent Türkçe için yazdı Gürsel Tokmakoğlu Çarşamba, Aralık 31, 2025 - 09:00 Main image:

Görsel: X

TÜRKİYE'DEN SESLER Type: news SEO Title: 2025 yılında küresel jeopolitik dönüşümler: Realizmin zaferi, kontrollü kaos dinamikleri copyright Independentturkish: