Parijs staat deze dagen volledig in het teken van ceremonies en herdenkingen. Het is vandaag precies tien jaar geleden dat de stad werd getroffen door een serie aanslagen in opdracht van terreurbeweging IS. Op 13 november 2015 pleegden drie groepen terroristen gecoördineerd een serie aanslagen in Parijs: eerst bij het Stade de France, toen bij caféterrassen en als laatste in concertzaal Bataclan. Ze schoten in een paar uur tijd meer dan 130 mensen dood en bliezen zichzelf op. Salah Abdeslam was de enige dader die de aanslagen overleefde. Hij kreeg levenslang . Sinds afgelopen zaterdag leggen Parijzenaren bloemen neer en steken ze kaarsjes aan op de Place de la République, net zoals dat in 2015 na de aanslagen gebeurde. "Wat je ook neerlegt, hoe klein het ook is: het is een eerbetoon aan de slachtoffers die toen vielen", zegt een man op het plein. Verspreid over Parijs worden lezingen, exposities en concerten georganiseerd. Er verschijnen documentaires, films en boeken die terugblikken op 'zwarte vrijdag', zoals journalist Daniel Psenny het noemt. Hij was degene die naast de Bataclan woonde en vanuit zijn raam de concertbezoekers filmde die de zaal ontvluchtten, die vrijdag 13 november 2015. Het filmpje ging de hele wereld over. Zelf werd hij geraakt door kogels uit een kalasjnikov toen hij op straat gewonden ging helpen. Psenny maakte er een aangrijpende tv-documentaire over die nu te zien is. Herdenkingstuin In Musée Carnavalet in Parijs worden affiches, tekeningen, briefjes en zelfs een gitaar tentoongesteld die tien jaar geleden door mensen werden achtergelaten op de plaatsen van de aanslagen. "Heiligdommen van rouw uit de openbare ruimte", noemt het museum het. En er zijn officiële herdenkingen, waarbij president Macron aanwezig is. Hij zal vanavond de nieuwe zogeheten herdenkingstuin inaugureren. Daar staan grote stenen blokken waarin alle namen van de dodelijke slachtoffers zijn gegraveerd. Tien jaar na de aanslagen in Parijs maken velen ook de balans op. De organisatie Life For Paris, waarvan zo'n 850 overlevenden van de aanslagen lid zijn, heeft besloten zich op te heffen. "Het is tijd afscheid te nemen van het slachtofferschap", zegt voorzitter Arthur Dénouveaux. "We willen verder met onze levens." Ouders verloren Dagblad Le Figaro liet enkele van de in totaal 72 kinderen aan het woord die tijdens de aanslagen een of beide ouders verloren. Juliette was nog maar 11 jaar toen haar vader op 13 november 2015 naar de Bataclan ging. Daar openden drie terroristen het vuur tijdens een concert van de Amerikaanse rockband Eagles of Death Metal. Met automatische wapens vuurden ze vanaf het balkon op bezoekers, 89 mensen kwamen om. In eerste instantie liet de vader van Juliette weten dat hij gewond was, maar nog leefde. Daarna bleef het stil. De volgende dag hoorde ze dat haar vader het toch niet had overleefd. Ze put nu troost uit de gedachte dat ze het lichaam van haar vader al de volgende dag in het ziekenhuis zag, in tegenstelling tot vele andere nabestaanden die veel langer moesten wachten op duidelijkheid. Onderzoeksinstituut Fondation Jean Jaurès vroeg Fransen naar hun herinneringen aan de zwarte dag. Zo'n 60 procent van de ondervraagden zegt nog te weten - en 42 procent weet zelfs heel precies - wat ze aan het doen waren op het moment dat ze hoorden over het bloedbad in Parijs. De aanslagen hebben volgens de onderzoekers blijvende wonden geslagen. "De terroristen hebben niet alleen mensen doodgeschoten, ze hebben ook de zorgeloosheid van de Fransen beschadigd." Een kwart van de Fransen gaat anno 2025 niet meer zo onbevangen de straat op als ruim tien jaar geleden. Speciale symfonie Sommige nabestaanden proberen zich te verzoenen met hun noodlot. Louise Albertini verloor in 2015 haar zoon Stéphane. Hij werd gedood in de Bataclan. Albertini wilde een blijvende herinnering aan hem creëren. Het werd een symfonie: Il fait novembre en mon âme , in mijn ziel is het november. Het muziekstuk werd speciaal gecomponeerd door de Frans-Libanese Bechara El-Khoury, die ook een muziekstuk maakte na de aanslagen van 11 september 2001 in New York. Hij noemt zijn compositie voor Louise Albertini "een poëtische symfonie". Er zit zang in, maar zonder woorden: als iemand die de mond wordt gesnoerd, maar die toch niet wil zwijgen. Die symfonie voor Stéphane wordt vanavond na alle officiële herdenkingen ten gehore gebracht in het Théâtre des Champs-Élysées in Parijs. "Dankzij dit muziekstuk heb ik me staande kunnen houden", aldus moeder Louise Albertini.